Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2015r.

Wbrew stanowisku skarżącego Sąd odwoławczy rozstrzygnął problem możliwości prowadzenia rozprawy odwoławczej pod nieobecność obwinionego we wspomnianym wyżej postanowieniu wydanym na rozprawie apelacyjnej, które w sposób obszerny uzasadnił (...) przedstawił ważkie argumenty, przemawiające za przyjęciem, iż na etapie postępowania odwoławczego nie doszło do naruszenia art. 453 § 2 k.p.k. W szczególności Wyższy Sąd Dyscyplinarny Adwokatury przeanalizował dotychczasową postawę obwinionego, zwrócił uwagę na powtarzalność tego rodzaju sytuacji destabilizującą prawidłowy tok postępowania odwoławczego, oraz specyfikę postępowania dyscyplinarnego, w którym przepisy k.p.k. dotyczące uczestnictwa obwinionego w rozprawie znajdują zastosowanie tylko odpowiednio i z tych powodów nie muszą być rygorystycznie stosowane. W tym kontekście trzeba stwierdzić, że postępowanie dyscyplinarne prowadzone jest przez organ korporacyjny, który nie dysponuje takimi samymi atrybutami w zakresie wymuszenia stawiennictwa uczestników procesu jak sąd karny, co wynika chociażby z faktu, że jego przedmiotem nie jest odpowiedzialność karna lecz zawodowa obwinionego. Dlatego też osobisty udział obwinionego w postępowaniu dyscyplinarnym jest tylko jedną z form realizacji prawa do obrony, które może być realizowane także poprzez kierowanie do sądu odpowiednich pism procesowych przedstawiających stanowisko obwinionego. Należy podkreślić, że na etapie postępowania odwoławczego składanie wyjaśnień oświadczeń i wniosków w formie ustnej, przy osobistym udziale strony w rozprawie apelacyjnej, jak też w formie pisemnej, której konsekwencją jest ich odczytanie także pod nieobecność strony, umożliwia przepis art. 453 § 2 k.p.k. Dlatego też wadliwe jest stanowisko skarżącego, że w postępowaniu odwoławczym doszło do rażącego naruszenia tego przepisu, skoro norma ustalona na podstawie jego treści daje obwinionemu w ramach realizacji prawa do obrony niczym nieskrępowaną możliwość kierowania do sądu dyscyplinarnego pism procesowych tyczących istoty sprawy, podczas gdy jego korespondencja ograniczyła się tylko do wniosków o odroczenie rozprawy apelacyjnej. Jednocześnie obrońca nie wykazał w kasacji, aby pisemna forma uczestnictwa obwinionego w rozprawie apelacyjnej została w jakikolwiek sposób zablokowana przez organ procesowy lub sytuację niezależną od woli obwinionego, który jako adwokat dysponuje znajomością przepisów procedury karnej.
Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze wspomniany zakaz pogarszania sytuacji obwinionego, gdy orzeczenie nie zostało zaskarżone na jego niekorzyść sytuuje w art. 95i, który ma charakter gwarancyjny i wprost stanowi, że "(...) Wyższy Sąd Dyscyplinarny może orzec na niekorzyść obwinionego tylko wtedy, gdy wniesiono na jego niekorzyść środek odwoławczy (...)". Tym samym z uwagi na treść art. 95n ustawy Prawo o adwokaturze nakazującego odpowiednie stosowanie przepisów Kodeksu postępowania karnego, do postępowania dyscyplinarnego adwokatów w zakresie nieuregulowanym w ustawie Prawo o adwokaturze, podniesiony zarzut kasacyjny należy analizować w kontekście art. 95i ustawy Prawo o adwokaturze. Przepis ten zawiera własną regulację zakazu reformationis in peius funkcjonującego w postępowaniu dyscyplinarnym adwokatów, które toczy się na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego, z wyłączeniem autonomicznych przepisów tyczących sposobu procedowania w tym postępowaniu wynikających z działu VIII ustawy Prawo o adwokaturze.
Zakaz orzekania w postępowaniu dyscyplinarnym na niekorzyść obwinionego przewidziany w art. 95i ustawy Prawo o adwokaturze, podobnie jak zakaz orzekania na niekorzyść oskarżonego zamieszczony w art. 434 § 1 k.p.k., oznacza, że przy braku odwołania wniesionego na niekorzyść, ani w postępowaniu odwoławczym, ani w postępowaniu ponownym, nie można dokonywać ustaleń faktycznych, które powodowałyby lub mogły powodować w jakimkolwiek zakresie negatywne skutki w sytuacji prawnej obwinionego, w tym również w sferze ustaleń faktycznych. Naruszenie zakazu reformationis in peius określonego w art. 95i ustawy Prawo o adwokaturze następuje wówczas, gdy do zmian doszło nie tylko w części dyspozytywnej orzeczenia, np. poprzez dookreślenie czynu o nowe elementy niekorzystne dla obwinionego, ale także gdy zmiany takie zostały wprowadzone do części motywacyjnej orzeczenia (zob. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 2 kwietnia 1996 r., V KKN 4/96, LEX nr 25598, z dnia 4 kwietnia 2006 r., III KK 274/05, LEX nr 183016, z dnia 5 sierpnia 2009 r., II KK 36/09, OSNKW 2009/9/80, z dnia 11 lutego 2015 r., III KK 404/14, Prok. i Pr.-wkł. 2015/5/22).