Postanowienie WSD z dnia 8 września 2018 r.

w sprawie dyscyplinarnej adw. X z zażalenia obwinionego na postanowienie Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Rzeszowie z dnia 25 listopada 2017 r., SD 10/2013,
na podstawie art. 95j pkt 4 ustawy ? Prawo o adwokaturze
postanawia:
uchylić zaskarżone postanowienie o utrzymaniu w mocy tymczasowego zawieszenia adwokata X w czynnościach zawodowych adwokata oraz postanowienie Sądu Dyscyplinarnego w Rzeszowie z dnia 17 października 2013 r., SD 10/13, w przedmiocie tymczasowego zawieszenia obwinionego adwokata X w czynnościach zawodowych adwokata.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 19 września 2013 r., RD 21/2013, wszczęto dochodzenie dyscyplinarne przeciwko adw. X z doniesienia M.R. i M.Z., przyjmując, że naruszył on zasady etyki adwokackiej wskazane w § 4, § 8, § 11, § 49, § 50 pkt 1 i § 56 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, przez to, że prowadząc postępowanie egzekucyjne w imieniu tych osób, bez ich zgody i wiedzy cofnął wszystkie pisma procesowe zawierające środki odwoławcze złożone przez siebie, a także przez ich poprzedniego pełnomocnika, nadto, że w dniu 3 stycznia 2012 r. poinformował sąd, iż M.R. ma założony rachunek bankowy o wskazanym sądowi numerze i wniósł o przelanie na ten rachunek bankowy wszystkich środków należnych klientom, tj. opłat zażaleniowych oraz pozostałej kwoty pochodzącej z licytacji mieszkania M.R. zalegającej w depozycie sądowym w kwocie 237.113,48 zł, zaś w dniu 15 maja 2012 r. ponowił wniosek o przelanie tej kwoty na tak wskazany rachunek bankowy, w związku z czym w dniu 13 września 2012 r. zarządzono wypłatę ostatnio wskazanej kwoty, przy czym nie był to rachunek wystawiony na nazwisko M.R., a nadto reprezentując M.R. i M.Z. przed Sądem Rejonowym dla Krakowa ? Podgórza w sprawie I C 572/11/P, nie poinformował klienta M.R., jako pełnomocnik do doręczeń, o jego wezwaniu na rozprawę pod rygorem pominięcia dowodu z jego przesłuchania w dniu 12 marca 2013 r., w dniu 30 kwietnia 2013 r., a gdy Sąd ? dopuszczając wnioskowany przez niego dowód o powołaniu biegłego rzeczoznawcy, zobowiązał go do złożenia zaliczki w kwocie 1.000 zł pod rygorem pominięcia tego dowodu ? nie wpłacił otrzymanej na ten cel od klienta tej kwoty, w wyniku czego sąd pominął ten dowód, zaś na wyznaczoną w tej sprawie na dzień 7 sierpnia 2013 r. rozprawę adwokat ten nie stawił się i nie ustanowił substytuta, w wyniku czego M.R. i M.Z. wypowiedzieli pełnomocnictwo we wszystkich sprawach prowadzonych przez adwokata X.
Kolejnym postanowieniem datowanym na dzień 20 września 2013 r., RD 33/2013, postanowiono wszcząć dochodzenie dyscyplinarne przeciwko adw. X o to, że w czerwcu 2013 r. podał Sądowi Rejonowemu dla Krakowa ? Śródmieścia w Krakowie w sprawie toczącej się pod sygn. I Ns 643/12/S, jako pełnomocnik A.M., nieprawdziwy numer konta, na który została wpłacona, zgodnie z zarządzeniem sądu, kwota 19.969,29 zł złożona w depozycie sądowym, a także że jako pełnomocnik L.R., M.O. i D.K. w tejże sprawie podał nieprawdziwy numer konta L.R., na który zarządzeniem sądu o wypłacie, została przekazana kwota 4.437,62 zł, natomiast na rzecz M.O. kwota 7.765,83 zł oraz kwota 7.765,83 zł na rzecz D.K., co zakwalifikowano jako naruszenie § 4, § 8, § 11 i § 50 pkt 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu.
Równocześnie Rzecznik Dyscyplinarny w sprawach tych złożył datowany na dzień 19 września 2013 r. wniosek o tymczasowe zawieszenie w czynnościach zawodowych adw. X.
Sąd Dyscyplinarny, rozpoznając powyższy wniosek, postanowieniem z dnia 17 października 2013 r., SD 10/2013, orzekł, że na zasadzie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze tymczasowo zawiesza obwinionego adwokata X w czynnościach zawodowych. Postanowienie to wydano w warunkach zastosowania wobec tego obwinionego od dnia 28 września 2013 r. aresztu tymczasowego. Jak wynika z akt sprawy, areszt ten w stosunku do adw. X uchylono w dniu 20 listopada 2013 r., stosując inne środki zapobiegawcze, w tym zakaz wykonywania zawodu. Z danych z akt wynika, że w dniu 30 kwietnia 2014 r. zawieszono postępowanie karne celem zbadania całokształtu działalności adw. X, co wymaga szeregu czynności wobec złożenia zawiadomień przez szereg osób pokrzywdzonych. W dniu 15 lipca 2014 r. Wyższy Sąd Dyscyplinarny w sprawie WSD 65/14, badając z urzędu zasadność tymczasowego zawieszenia, postanowił ją stwierdzić i utrzymać w mocy postanowienie w tym przedmiocie, WSD 10/13. Kolejny raz zasadność tymczasowego zawieszenia była badana przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w dniu 22 listopada 2014 r., a Sąd ten, stwierdzając tę zasadność, w uzasadnieniu wskazał, że Sąd Dyscyplinarny winien dokonywać systematycznych sprawdzeń stanu postępowania karnego, a nadto rozważyć samodzielne rozpoznanie sprawy dyscyplinarnej w sytuacji, gdyby postępowanie karne ulegało nieusprawiedliwionej przewlekłości. Wyższy Sąd Dyscyplinarny ponownie uznał zasadność tymczasowego zawieszenia adw. X w postanowieniu z dnia 20 czerwca 2015 r., WSD 62/15. Sąd Dyscyplinarny rozpoznawał wniosek adw. X o uchylenie tymczasowego zawieszenia i postanowieniem z dnia 23 kwietnia 2016 r. orzekł o nieuwzględnieniu wniosków obwinionego i jego obrońcy w tym przedmiocie. Zażalenie na to postanowienie zostało rozpoznane przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny w dniu 6 sierpnia 2016 r. i utrzymano w mocy tak zaskarżone postanowienie, WSD 80/16.
Z akt sprawy wynika, że zarzuty kierowane wobec adw. X kwalifikowane są z art. 286 § 1 k.k., a także w powiązaniu z art. 294 § 1 k.k. W jednym z postępowań wymieniana jest kwota ponad jednego miliona złotych wartości poniesionej szkody, aczkolwiek nie dotyczy to tych postępowań, które objęto postanowieniem o wszczęciu dochodzenia w niniejszej sprawie. Zarówno sądy I instancji, jak i Wyższy Sąd Dyscyplinarny przy badaniu zasadności stosowanego tymczasowego zawieszenia wykonywania zawodu wobec adw. X powoływały się każdorazowo na wyjątkową powagę podejrzeń i tak wysoki stopień prawdopodobieństwa popełnienia czynów, że zawieszenie to należało uznać za zasadne. Dodatkowo za tą zasadnością przemawiały dalsze postępowania dyscyplinarne wszczęte w stosunku do tego adwokata. Wzmacniały one zastosowaną argumentację i powodują, że mamy do czynienia z uzasadnionymi okolicznościami w rozumieniu art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze. Słusznie też podkreślano, że nie należy dopatrywać się analogii między instytucjami środków zapobiegawczych z k.p.k. (aresztu tymczasowego) i tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych. Zwracano też uwagę, że kontrola zasadności tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych przewidziana w art. 95j ust. 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze gwarantuje prawidłowość jego stosowania.
Z akt sprawy wynika także, że Rzecznik Dyscyplinarny dopiero pismem z dnia 17 marca 2017 r. zwrócił się do Prokuratury o informację, na jakim etapie znajduje się obecnie postępowanie przygotowawcze, zwłaszcza wobec umorzenia części postępowania śledczego w odniesieniu do czynu z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. w stosunku do 16 osób wymienionych z imienia i nazwiska, wśród których nie występują osoby o danych personalnych z postanowień o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego w niniejszej sprawie. Chodziło o wyjaśnienie, jak rozumieć zdanie ostatnie z owego postanowienia, że: ?W odniesieniu do czynów zarzuconych podejrzanemu wyłączono materiały do odrębnego postępowania". Rzecznik Dyscyplinarny prosił też o wskazanie aktualnej sygnatury, przewidywanego terminu zakończenia śledztwa, a także kręgu pokrzywdzonych. W szczególności przedmiotem zainteresowania Rzecznika Dyscyplinarnego były ? jak stwierdza w swym piśmie ? osoby objęte postanowieniami o wszczęciu postępowania dyscyplinarnego. W piśmie z dnia 6 kwietnia 2017 r. ? wobec braku odpowiedzi na wyżej omówione pismo ? zwrócił się on bezpośrednio do Prokuratora Rejonowego. Z akt sprawy nie wynika, aby i na to pismo udzielono mu odpowiedzi. Z kolei z akt sprawy da się stwierdzić, że w chwili wszczęcia postępowania dyscyplinarnego Rzecznik Dyscyplinarny dysponował co najmniej doniesieniami pisemnymi pochodzącymi od osób poszkodowanych (M.R., A.M., L.R., M.O., D.K.), danymi o aktach spraw, w których nastąpił nieprawidłowy przelew pieniędzy z podejrzeniem, że nastąpiło to na rzecz adw. X. Ponadto z pisma A.M. wynika wprost: ?jak udało się nam ustalić, przeglądając akta sądowe, pieniądze otrzymał na wskazane przez siebie konta w dniu 14 czerwca 2013 r.? (w domyśle adw. X). Z akt postępowania nie wynika, aby podjęto nawet próbę zbadania akt sądowych, pomimo dysponowania ich sygnaturami, a także nie przesłuchano zawiadamiających osób pokrzywdzonych.
Z kolejnym wnioskiem o uchylenie tymczasowego zawieszenia wystąpił obwiniony pismem z dnia 18 stycznia 2017 r. (wpływ w dniu 24 stycznia 2017 r.). Wniosek ten został ostatecznie rozpoznany postanowieniem odmownym z dnia 25 listopada 2017 r. Na to postanowienie adw. X złożył zażalenie, które jest przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie. W swym odwołaniu żalący się kwestionuje argumentację zastosowaną w uzasadnieniu niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, powołując się na zmianę stanowiska Prokuratury prowadzącej postępowanie karne w zakresie środków zabezpieczających stosowanych wobec niego. Dotyczy to uchylenia zakazu wykonywania zawodu, co zostało zaakceptowane przez Sąd Okręgowy w Krakowie. Żalący się wskazuje na całość argumentacji przedstawionej w swym 9-stronnicowym wniosku, powtarzając ją, a ponadto wskazuje na zmianę sposobu zabezpieczenia majątkowego w drodze poręczenia na mocy postanowienia Prokuratury z dnia 16 maja 2017 r., na modyfikację sposobu zabezpieczenia postępowania karnego, a także na tak znaczny upływ czasu od chwili powzięcia postanowienia o zawieszeniu go tymczasowo w wykonywaniu zawodu, że zbliżający się do 5 lat okres mógłby stanowić jedną z ewentualności w wymiarze przyszłej kary dyscyplinarnej, gdyby taka w rachubę wchodziła. Żalący się zakwestionował argumentację postanowienia z dnia 25 listopada 2017 r., polegającą na istnieniu innych niż rozpoznawane w niniejszej sprawie postępowaniach dyscyplinarnych wszczętych wobec niego, albowiem w tym przedmiocie poza stwierdzeniem ich istnienia nie przeprowadzono żadnego dowodu. Nadal żalący się uważa, że stanowisko Prokuratury, uchylające zakaz wykonywania zawodu adwokata powinno skutkować podobne postąpienie w postępowaniu dyscyplinarnym i rzutować na ocenę, iż nie występują już szczególnie uzasadnione okoliczności w rozumieniu art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze. Nadto skarżący powołuje się na zasadę domniemania niewinności, a także zarzuca niepodjęcie przez organy dyscyplinarne czynności, które doprowadziłyby do wyjaśnienia sprawy ? w rozumieniu odwołującego się ? korzystnie dla niego. Odwołanie adw. X nie zawiera ustosunkowania się do objęcia jego osoby szeregiem wniosków wszczynających postępowanie dyscyplinarne.
Na wyznaczonym na dzień 8 września 2018 r. posiedzeniu Wyższego Sądu Dyscyplinarnego stawił się adw. X, przedkładając dodatkowo postanowienie prokuratury Rejonowej Kraków ? Śródmieście Zachód, PR 4 Ds. 69.2017, z dnia 19 kwietnia 2018 r. zmieniające postanowienie o stosowaniu środków zapobiegawczych w ten sposób, że uchyla się zakaz opuszczania kraju i zwraca się X paszport dotyczący jego osoby. Z postanowienia tego przeprowadzono dowód, a wynika z niego, że w dalszym ciągu Prokuratura Rejonowa nadzoruje śledztwo, w którym adw. X jest podejrzany o działalność skwalifikowaną z art. 286 § 1 w zw. z art. 294 § 1 k.k., przy czym wskazany tam jeden czyn dotyczy kwoty 237.113,48 zł, następny czyn dotyczy kwoty 1.530.000 zł, zaś kolejny czyn wymieniony w tym postanowieniu dotyczy kwoty 60.000 zł.
Adw. X wnosił na rozprawie o uchylenie zastosowanego wobec niego tymczasowego zakazu wykonywania czynności zawodowych, zaś Rzecznik Dyscyplinarny wnosił o dalsze jego stosowanie z uzasadnieniem istnienia w dalszym ciągu szczególnych okoliczności wykazanych w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Na obecnym etapie postępowania dyscyplinarnego, kiedy to z przyczyn nieleżących po stronie tymczasowo zawieszonego w wykonywaniu czynności zawodowych stosowany jest wobec niego ten środek przez okres od dnia 17 października 2013 r. do dnia 8 września 2018 r., a więc przez 4 lata 10 miesięcy i 22 dni, to biorąc pod uwagę niżej przedstawioną argumentację, należało uchylić ten środek. W szczególności w niniejszym postępowaniu doszło do kolizji chronionego stosowanym środkiem polegającym na zawieszeniu adwokackich uprawnień zawodowych adw. X, istotnego interesu adwokatury z wytworzoną w sprawie sytuacją naruszenia rzetelności postępowania. Jest to wynikiem zaniechania wykonania wszystkich możliwych czynności w celu przedstawienia we właściwym proceduralnie przewidzianym trybie do Sądu Dyscyplinarnego wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Po stronie organów ścigania dyscyplinarnego nie wykorzystano możliwości prowadzenia postępowania dyscyplinarnego w sposób niezależny od toczącego się postępowania karnego.
O ile w stadium początkowym postępowania dyscyplinarnego zasadnie można było przyjąć, że wyniki prowadzonego śledztwa staną się podstawą dowodową przyszłego postępowania dyscyplinarnego, to w miarę upływu czasu ocena ta powinna podlegać samokontroli organu prowadzącego dochodzenie dyscyplinarne zwłaszcza przy uwzględnieniu oczywistych zaleceń zawartych w uzasadnieniach orzeczeń Wyższego Sądu Dyscyplinarnego wydanych w niniejszej sprawie. Powinno to nastąpić znacznie wcześniej niż wystąpienie do Prokuratury Rejonowej w piśmie z dnia 17 marca 2017 r. Możliwe do wykonania były czynności wskazane wcześniej w niniejszym uzasadnieniu, w wyniku których uzyskano by dane dowodowe ewentualnie utwierdzające w przekonaniu o popełnieniu deliktów dyscyplinarnych. To z kolei właśnie dawałoby podstawę dowodową do dalszego postępowania zmierzającego w kierunku postawienia adwokatowi konkretnych zarzutów. Brak tego, a więc zaniechanie, stworzyło niepożądaną sytuację kolizyjną. Doprowadziło to zatem do sytuacji, że skoro nie można obecnie określić czasu trwania postępowania, w jakim zgromadzone będą dowody przez Prokuraturę z jednej strony, a równocześnie istnieje potrzeba podjęcia czynności przez organy postępowania dyscyplinarnego, to oznacza to przekroczenie ram czasowych rozpoznania sprawy w sposób niedający się pod tym względem określić.
W tych okolicznościach dalsze stosowanie tymczasowego zawieszenia adw. X w czynnościach zawodowych pozostaje w sprzeczności właśnie z prawem każdego obywatela do rzetelnego rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie. Rozstrzygając o zasadności dalszego stosowania tymczasowego zawieszenia, Wyższy Sąd Dyscyplinarny zauważa, że nie może dojść do wypaczenia tej instytucji, mającej w swym założeniu ?tymczasowość?. W niniejszej sprawie istnieje takie właśnie zagrożenie. Dlatego należało dać pierwszeństwo zasadom, które wyrażone zostały w orzeczeniu Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 28 czerwca 2014 r., WSD 47/14, gdzie stwierdzono, że: ?Prawo do rzetelnego procesu jest fundamentalnym prawem każdej osoby poddanej postępowaniu represyjnemu w demokratycznym państwie prawa. Pod tą formułą kryje się bogaty katalog zasad, jakie winny być nie tylko deklarowane, ale przede wszystkim urzeczywistniane w praktyce wymiaru sprawiedliwości. Rzetelność postępowania sądowego (w tym także postępowania dyscyplinarnego) jest gwarantem praworządności oraz ochrony praw i wolności jednostki?. W orzeczeniu tym powołano także art. 45 Konstytucji RP oraz art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, które gwarantują prawo do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki i w rozsądnym terminie. Wyższy Sąd Dyscyplinarny dodaje w tym orzeczeniu, że: ?Niemożność zapewnienia obwinionemu powyższej gwarancji powoduje niedopuszczalność tak istotnej ingerencji w jego prawa i wolności, jaką jest dalsze utrzymywanie zawieszenia w czynnościach zawodowych?. Wyższy Sąd Dyscyplinarny podziela takie stanowisko.
W związki z tym w oparciu o przepis art. 95j ust. 4 ustawy ? Prawo o adwokaturze, uznając, że powstały przyczyny uzasadniające uchylenie tymczasowego zawieszenia w czynnościach wobec adw. X orzeczono, jak w sentencji. Nadmienić należy, że ujawniony w niniejszym postępowaniu stan sprawy, wskazujący na prawdopodobieństwo popełnienia bardzo poważnych deliktów godzących w dobre imię adwokatury, nakazuje niezwłoczne podjęcie czynności, które doprowadzą do ostatecznego jej rozstrzygnięcia.