Postanowienie WSD z dnia 28 października 2017 r.
Zażalenie nie jest zasadne. Należy przede wszystkim podnieść, że art. 95j ust.1 ustawy ? Prawo o adwokaturze jest przepisem pełniącym odmienne funkcje od środków zapobiegawczych regulowanych w kodeksie postępowania karnego.
Postanowienie w przedmiocie tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych ma w postępowaniu dyscyplinarnym charakter rozstrzygnięcia wpadkowego. Nie jest to rozstrzygnięcie merytoryczne w kwestii odpowiedzialności za delikt dyscyplinarny (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2004 roku, SDI 6/04). Nie jest to także postanowienie kończące postępowanie dyscyplinarne. Instytucja tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych jest autonomiczną, właściwą postępowaniom dyscyplinarnym, instytucją ustawy ? Prawo o adwokaturze, co do której przyjąć należy zasadę kompletności i wyczerpującego uregulowania. Nie ma ona swojego odpowiednika w k.p.k. Odpowiednikiem tym nie jest w szczególności przewidziany w art. 276 k.p.k. środek zapobiegawczy w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu.
Fakultatywne tymczasowe zawieszenie w czynnościach zawodowych nastąpić może wobec adwokata, przeciw któremu toczy się postępowanie dyscyplinarne lub karne, a nadto jedynie ?w szczególnie uzasadnionych okolicznościach sprawy?. Ustawa wymaga, aby w chwili orzekania przez Sąd Dyscyplinarny w kwestii tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych adwokat, którego dotyczyć ma postanowienie, miał status obwinionego w postępowaniu dyscyplinarnym lub co najmniej podejrzanego w postępowaniu karnym. Oznacza to konieczność wydania przez rzecznika dyscyplinarnego okręgowej rady adwokackiej postanowienia o przedstawieniu zarzutu popełnienia przewinienia dyscyplinarnego lub wydania w postępowaniu karnym postanowienia o przedstawieniu zarzutu popełnienia przestępstwa.
Podstawą do wydania postanowienia o przedstawieniu zarzutów (tak dyscyplinarnych, jak i karnych) są zgromadzone i utrwalone w sposób przewidziany prawem procesowym dowody, które w dostateczny sposób wskazują, że określona osoba dopuściła się przewinienia dyscyplinarnego lub przestępstwa. Dostateczne podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba może także wynikać z materiałów dowodowych znanych w momencie wszczęcia postępowania.
Trafnie podnosi się w literaturze, że konieczność spowodowania czasowego odsunięcia adwokata od wykonywania obowiązków wynikających z pełnienia zawodu adwokata lub aplikanta adwokackiego może wynikać zarówno z przyczyn dotyczących adwokatury jako wspólnoty samorządowej, konieczności dbałości o zachowanie jej autorytetu i wiarygodności, jak i z powodów natury ?technicznej?, dotyczących możliwości wykorzystania przez adwokata lub aplikanta adwokackiego wykonywanego zawodu do np. zacierania dowodów przestępstwa z uwagi na ułatwiony do nich dostęp. Środek ten ma zabezpieczyć zatem zarówno autorytet samorządu, jak i interes społeczny przed szkodami, jakie mogą powstać w wyniku dalszego wykonywania czynności zawodowych przez adwokata lub aplikanta adwokackiego (K. Ceglarska-Piłat, P. Kruszyński, J. Trela, M. Zbrojewska (red.), Prawo o adwokaturze. Komentarz, Warszawa 2016, s. 342, teza 7).
Tak więc przesłankami zastosowania środka, jakim jest tymczasowe zawieszenie w czynnościach zawodowych, jest toczące się przeciwko adwokatowi postępowanie karne lub dyscyplinarne i szczególne okoliczności przemawiające za jego zastosowaniem. Skoro przesłanka formalna (toczące się postępowanie karne) została spełniona, istotne przy rozpatrywaniu zażalenia jest rozważenie, czy sąd dyscyplinarny I instancji prawidłowo przyjął i wykazał, że zachodzą szczególne okoliczności przemawiające za stosowaniem tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych. Wbrew twierdzeniu skarżącego, że Sąd Dyscyplinarny Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku nie oparł rozstrzygnięcia o całokształt okoliczności, których prawidłowo przeprowadzona analiza doprowadziłaby do jednoznacznego wniosku o braku szczególnych okoliczności przemawiających za zawieszeniem w czynnościach zawodowych, tak nie jest. Należy zauważyć, że orzeczenie wyrokiem sądu I instancji o winie adwokata R.B. jest zamknięciem kolejnego etapu postępowania karnego zawierającego ocenę prawno-karną i potwierdzającego tezę o podejrzeniu popełnienia przez niego zarzucanego przestępstwa. Sposób dokonania tej oceny sprawozdany w uzasadnieniu wyroku (którym dysponował Wyższy Sąd Dyscyplinarny w chwili orzekania) jest formalnie poprawny i odnoszący się do zebranego materiału dowodowego oraz nie budzi zastrzeżeń, które prima facie prowadziłyby do uznania go za wątpliwą podstawę dla oceny, czy zachodzą szczególne okoliczności, o których mówi art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze. W takiej sytuacji i bez przesądzania winy można z całą stanowczością stwierdzić, że wyrok sądu I instancji, choćby nieprawomocny wskazujący na winę oskarżonego co do przypisanego mu czynu, sam przez się stwarza sytuację, która to podlega ocenie co do tego, czy orzeczenie takie i jego treść stanowią o szczególnej okoliczności przemawiającej za tymczasowym zawieszeniem w czynnościach zawodowych.
Wysokie prawdopodobieństwo popełnienia czynu zabronionego nie należy do wymienionej expressis verbis przesłanki art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze, jednakże i tego argumentu skarżącego o braku wysokiego prawdopodobieństwa popełnienia deliktu dyscyplinarnego nie można podzielić. W aspekcie samodzielności jurysdykcyjnej i konieczności samodzielnego przeprowadzenia przez sąd dyscyplinarny postępowania dowodowego potrzeba i zakres przeprowadzenia takiego postępowania należy do oceny sądu, a ta jest zdeterminowana wieloma czynnikami, do których jednak przede wszystkim należy faza, w jakim postępowanie karne znajduje się oraz rodzaj, waga i okoliczności popełnienia czynu, jaki jest przedmiotem zarzutu. Niewątpliwie z inną sytuacją stwarzającą potrzebę samodzielnej inicjatywy dowodowej sądu dyscyplinarnego i oceny dowodów ma się do czynienia we wstępnych fazach postępowania karnego (etap przedstawienia zarzutów) i inną w kolejnych (sporządzenia aktu oskarżenia, nieprawomocny wyrok). Należy przyjąć, że z reguły nieprawomocny wyrok skazujący jest wystarczająca przesłanką dla uznania, że popełnienie zarzucanego podejrzanemu czynu jest wysoce prawdopodobne. Bardziej stanowczo odniósł się do tego zagadnienia Sąd Apelacyjny w Krakowie stwierdzając w postanowieniu z dnia 27 lipca 2005 roku (II AKz 288/05), że ?samo skazanie oskarżonych nieprawomocnym wyrokiem uzasadnia wystarczająco duże prawdopodobieństwo, że popełnili ono zarzucane im przestępstwo i zwalnia od dalszej argumentacji tego przekonania?.
Prawidłowo więc opierając się na treści nieprawomocnego wyroku sądu karnego uznającego winę skarżącego co do zarzucanych mu czynów, Sąd Dyscyplinarny Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku wywiódł, że waga i charakter zarzucanych skarżącemu czynów i okoliczności jego popełnienia wyczerpują znamię szczególnych okoliczności z art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze. Orzekając o tymczasowym zawieszeniu zasadnie sąd ten podkreślił, że skarżący dopuścił się przestępstw skierowanych przeciwko dobru wymiaru sprawiedliwości w zamian za uzyskanie korzyści majątkowej naruszając wartości, za ochronę których adwokatura jako samorząd zawodu zaufania publicznego jest szczególnie odpowiedzialna i zobowiązana.
Konsekwencją zajętego i wyżej uzasadnionego stanowiska, że podstawą dla orzekania w sprawie niniejszej był stan, jaki powstał w wyniku orzeczenia sądu karnego, jest uznanie za niezasadny argumentu skarżącego o rzekomo niezmiennej w sprawie sytuacji istniejącej od 2009 roku. Przy takim stanowisku składu orzekającego Wyższego Sądu Dyscyplinarnego nie mają znaczenia dla oceny przesłanek art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze domniemane przyczyny, dla których dotychczas, na wcześniejszych etapach w toku postepowania dyscyplinarnego i karnego, nie doszło do rozważenia zasadności tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych, choć w ocenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego rozważenie tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych w okolicznościach niniejszej sprawy powinno nastąpić o wiele wcześniej niż na etapie, w którym takie postanowienie zapadło.