Postanowienie WSD z dnia 26 kwietnia 2014 r.
Podstawą odpowiedzialności dyscyplinarnej adwokata musi być przepis ustawy Prawo o adwokaturze, konkretnie zaś art. 80, w którym określono zachowania adwokatów i aplikantów adwokackich podlegające odpowiedzialności dyscyplinarnej. Materialnoprawna podstawa przypisania odpowiedzialności dyscyplinarnej, tak jak każdej odpowiedzialności represyjnej, musi być oparta w przepisie rangi ustawowej, a jedynie ewentualnie uzupełniona o przepisy podustawowe albo zawarte w uchwałach organów korporacyjnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2010 r., SDI 12/10, OSNKW 2011/3/25).
Z wymienionych w art. 80 ustawy podstaw odpowiedzialności dyscyplinarnej, trzy pierwsze mają charakter blankietowy, nie pozwalają zatem samodzielnie na ustalenie, czy określone zachowanie wypełnia ustawowe znamiona przewinienia dyscyplinarnego. Dla przyjęcia odpowiedzialności dyscyplinarnej konieczne jest nie tylko określenie, w której z wymienionych postaci sąd dyscyplinarny upatruje podstaw odpowiedzialności obwinionego, ale także wskazanie normy konkretyzującej, i tak - w wypadku postępowania sprzecznego z prawem - wskazania konkretnego przepisu prawa naruszonego przez adwokata, w wypadku drugiej i trzeciej z podstaw - wskazania zasady lub obowiązku uregulowanych w Zbiorze Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, bądź to w innej wewnętrznej regulacji korporacyjnej, ale też wynikających z historycznie ukształtowanego zwyczaju, potwierdzonego jednolitą, konsekwentną linią orzecznictwa sądów dyscyplinarnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2010 r., SDI 12/10, OSNKW 2011/3/25). Uregulowania zawarte w Zbiorze Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu nie stanowią samoistnej, materialnoprawnej podstawy odpowiedzialności dyscyplinarnej o charakterze represyjnym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2009 r., SDI 22/09, OSN-SD 2009, poz. 132). Wyższy Sąd Dyscyplinarny zwraca przy tym uwagę, iż art. 80 ustawy nie przewiduje odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z uchwałą Naczelnej Rady Adwokackiej ?Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej)?, ale za postępowanie sprzeczne z ?zasadami etyki lub godności zawodu?.
Postępowanie sprzeczne z zasadami etyki lub godności zawodu to postępowanie zaprzeczające zachowaniu uwzględniającemu nakazy i zakazy wynikające z ogólnie obowiązujących norm etycznych, poniżające w opinii publicznej, podrywające zaufanie do zawodu, także uregulowane w Zbiorze Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, ale też wynikające z historycznie ukształtowanego zwyczaju, norm zwyczajowo przyjętych przez środowisko adwokackie, wreszcie potwierdzone konsekwentną linią orzecznictwa sądów dyscyplinarnych ? a zatem pojęcie znacznie wykraczające poza zbiór zapisów uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej (ZZEAiGZ KEA). Zauważyć wreszcie należy, że pierwszy ?sformalizowany? Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu uchwalony został przez Naczelną Radę Adwokacką w roku 1961. Do tego czasu nie istniał żaden sformalizowany zbiór, wykaz czy też katalog przewinień przeciwko zasadom etyki adwokackiej lub godności zawodu adwokata. Mimo tego, akty prawne tworzące ustrój adwokatury przewidywały odpowiedzialność dyscyplinarną za tego rodzaju przewinienia.
Dekret Naczelnika Państwa z 24 grudnia 1918r. w przedmiocie statutu tymczasowego Palestry Państwa Polskiego regulował odpowiedzialność dyscyplinarną między innymi za ?wykroczenia przeciwko honorowi i godności stanu adwokackiego?, rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 7 października 1932 r. Prawo o ustroju adwokatury za ?uchybienie godności stanu adwokackiego?, ustawa z 4 maja 1938 r. Prawo o ustroju adwokatury za ?uchybienie godności stanu?, wreszcie ustawa z 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury za ?postępowanie sprzeczne z zasadami słuszności lub godności?. Idąc tokiem argumentacji obwinionego należałoby przyjąć, że w czasie obowiązywania wskazanych aktów prawnych brak było materialno-prawnych podstaw ścigania dyscyplinarnego, nie istniał bowiem żaden sformalizowany katalog przewinień przeciwko zasadom etyki adwokackiej lub godności zawodu adwokata. Z powodów wyżej wskazanych nie jest to pogląd słuszny. Nie ma też racji obwiniony, kiedy utożsamia wynikające z art. 3 ust. 1 pkt. 5 ustawy zadanie samorządu zawodowego ustalania zasad etyki zawodowej z obowiązkiem ich kodyfikacji. Kodyfikacja zasad etyki jest zadaniem obiektywnie niemożliwym z uwagi na niemożność opisania zamkniętego katalogu wszystkich zachowań, które można oceniać jako etycznie niewłaściwe. Wbrew mylącej istotnie nazwie drugiego członu uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej, nie jest ona kodeksem, w tym znaczeniu, że nie reguluje w sposób całościowy i wyczerpujący całej dziedziny zalecanych lub zakazanych zachowań adwokatów. Przesądzają o tym choćby zapisy §1 pkt. 1 i 2 oraz §2 ZZEAiGZ.
Z wymienionych w art. 80 ustawy podstaw odpowiedzialności dyscyplinarnej, trzy pierwsze mają charakter blankietowy, nie pozwalają zatem samodzielnie na ustalenie, czy określone zachowanie wypełnia ustawowe znamiona przewinienia dyscyplinarnego. Dla przyjęcia odpowiedzialności dyscyplinarnej konieczne jest nie tylko określenie, w której z wymienionych postaci sąd dyscyplinarny upatruje podstaw odpowiedzialności obwinionego, ale także wskazanie normy konkretyzującej, i tak - w wypadku postępowania sprzecznego z prawem - wskazania konkretnego przepisu prawa naruszonego przez adwokata, w wypadku drugiej i trzeciej z podstaw - wskazania zasady lub obowiązku uregulowanych w Zbiorze Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, bądź to w innej wewnętrznej regulacji korporacyjnej, ale też wynikających z historycznie ukształtowanego zwyczaju, potwierdzonego jednolitą, konsekwentną linią orzecznictwa sądów dyscyplinarnych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca 2010 r., SDI 12/10, OSNKW 2011/3/25). Uregulowania zawarte w Zbiorze Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu nie stanowią samoistnej, materialnoprawnej podstawy odpowiedzialności dyscyplinarnej o charakterze represyjnym (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2009 r., SDI 22/09, OSN-SD 2009, poz. 132). Wyższy Sąd Dyscyplinarny zwraca przy tym uwagę, iż art. 80 ustawy nie przewiduje odpowiedzialności dyscyplinarnej za postępowanie sprzeczne z uchwałą Naczelnej Rady Adwokackiej ?Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (Kodeks Etyki Adwokackiej)?, ale za postępowanie sprzeczne z ?zasadami etyki lub godności zawodu?.
Postępowanie sprzeczne z zasadami etyki lub godności zawodu to postępowanie zaprzeczające zachowaniu uwzględniającemu nakazy i zakazy wynikające z ogólnie obowiązujących norm etycznych, poniżające w opinii publicznej, podrywające zaufanie do zawodu, także uregulowane w Zbiorze Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, ale też wynikające z historycznie ukształtowanego zwyczaju, norm zwyczajowo przyjętych przez środowisko adwokackie, wreszcie potwierdzone konsekwentną linią orzecznictwa sądów dyscyplinarnych ? a zatem pojęcie znacznie wykraczające poza zbiór zapisów uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej (ZZEAiGZ KEA). Zauważyć wreszcie należy, że pierwszy ?sformalizowany? Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu uchwalony został przez Naczelną Radę Adwokacką w roku 1961. Do tego czasu nie istniał żaden sformalizowany zbiór, wykaz czy też katalog przewinień przeciwko zasadom etyki adwokackiej lub godności zawodu adwokata. Mimo tego, akty prawne tworzące ustrój adwokatury przewidywały odpowiedzialność dyscyplinarną za tego rodzaju przewinienia.
Dekret Naczelnika Państwa z 24 grudnia 1918r. w przedmiocie statutu tymczasowego Palestry Państwa Polskiego regulował odpowiedzialność dyscyplinarną między innymi za ?wykroczenia przeciwko honorowi i godności stanu adwokackiego?, rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 7 października 1932 r. Prawo o ustroju adwokatury za ?uchybienie godności stanu adwokackiego?, ustawa z 4 maja 1938 r. Prawo o ustroju adwokatury za ?uchybienie godności stanu?, wreszcie ustawa z 27 czerwca 1950 r. o ustroju adwokatury za ?postępowanie sprzeczne z zasadami słuszności lub godności?. Idąc tokiem argumentacji obwinionego należałoby przyjąć, że w czasie obowiązywania wskazanych aktów prawnych brak było materialno-prawnych podstaw ścigania dyscyplinarnego, nie istniał bowiem żaden sformalizowany katalog przewinień przeciwko zasadom etyki adwokackiej lub godności zawodu adwokata. Z powodów wyżej wskazanych nie jest to pogląd słuszny. Nie ma też racji obwiniony, kiedy utożsamia wynikające z art. 3 ust. 1 pkt. 5 ustawy zadanie samorządu zawodowego ustalania zasad etyki zawodowej z obowiązkiem ich kodyfikacji. Kodyfikacja zasad etyki jest zadaniem obiektywnie niemożliwym z uwagi na niemożność opisania zamkniętego katalogu wszystkich zachowań, które można oceniać jako etycznie niewłaściwe. Wbrew mylącej istotnie nazwie drugiego członu uchwały Naczelnej Rady Adwokackiej, nie jest ona kodeksem, w tym znaczeniu, że nie reguluje w sposób całościowy i wyczerpujący całej dziedziny zalecanych lub zakazanych zachowań adwokatów. Przesądzają o tym choćby zapisy §1 pkt. 1 i 2 oraz §2 ZZEAiGZ.
Sygnatura:
WSD 17/14