Postanowienie WSD z dnia 25 października 2014r.

Instytucja wyłączenia sędziego stanowi realizację konstytucyjnie gwarantowanego prawa do bezstronnego sądu. Niedopuszczalne jest jednak, aby strona realizując swoje interesy procesowe w sposób instrumentalny wykorzystywała tę instytucję, doprowadzając w konsekwencji do paraliżowania postępowania i uniemożliwienia wydania orzeczenia w rozsądnym terminie. Nie sposób przecież nie zauważyć, że wnioski obwinionego zmierzają w pierwszej kolejności do wyłączenia wszystkich posiadających votum do orzekania sędziów SD w K., w drugiej kolejności zaś do wyłączenia wszystkich posiadających votum do orzekania sędziów WSD, nadto zaś ? z przyczyn nie do końca zrozumiałych ? także wszystkich zastępców sędziów obu tych sądów, nie posiadających obecnie uprawnienia do orzekania.

W ocenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, w sprawie niniejszej nie zachodzą przewidziane w art. 92 ust. 4 ustawy Prawo o adwokaturze przesłanki dla wyznaczenia przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny do rozpoznania wniosków obwinionego o wyłączenie sędziów SD w K., innego niż właściwy miejscowo sądu dyscyplinarnego. Po pierwsze, przepis ten dopuszcza wyznaczenie innego sądu niż miejscowo właściwy do ?rozpoznania sprawy?, nie zaś do podjęcia określonej czynności procesowej (niemożność podjęcia ?innej czynności procesowej? jest przesłanką wyznaczenia innego sądu celem rozpoznania sprawy a nie przeprowadzenia czynności), niemniej pozwala na to tylko wtedy, gdy sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności albo gdy wymagają tego względy celowości. Żadna z tych okoliczności w sprawie niniejszej nie zachodzi. W pierwszej kolejności rozważyć należy bowiem prawną dopuszczalność wniosku o wyłączenie wszystkich sędziów i zastępców sędziów SD w Krakowie. Przeciwko dopuszczalności takiego wniosku przemawia przede wszystkim okoliczność, że wniosek ten dotyczy (pominąwszy adwokatów R.P., J.F. i A.G.) sędziów, którzy nie zostali wyznaczeni rozpoznania sprawy obwinionego. W myśl jednolitego orzecznictwa Sądu Najwyższego, od udziału w sprawie może być wyłączony tylko ten sędzia, który wyznaczony został do jej rozpoznania (postanowienia SN z 30 czerwca 2010 r., WD 7/10, OSNKW 2010/1/1344 i cytowane tam orzecznictwo). Ustawa procesowa nie przewiduje wyłączenia sędziego in abstracto, ale wiąże wyłączenie sędziego wyłącznie z "udziałem w sprawie". W rozumieniu art. 42 § 3 k.p.k. "udział w sprawie" oznacza natomiast podejmowanie przez sędziego czynności procesowych związanych z merytorycznym rozstrzygnięciem określonej sprawy (postanowienie SA w Lublinie z dnia 20 marca 2002 r., sygn. akt II AKo 69/202, KZS 2003/3/78). Gdyby natomiast uznać wniosek obwinionego za wniosek o wyłączenie od udziału w sprawie sędziów wyznaczonych zarządzeniem Prezesa SD w K., w pozostałym zaś zakresie jako wniosek o wyłączenie wszystkich pozostałych sędziów SD w K. od udziału w rozpoznaniu wniosku o wyłączenie wskazanych sędziów ? podkreślić należy, że jedyną przyczynę wyłączenia sędziego od orzekania w przedmiocie wniosku o wyłączenie określa art. 42 § 4 zd. 2 k.p.k. Jest to szczególna podstawa wyłączenia sędziego z mocy prawa, wykluczająca dopuszczalność orzekania w kwestii wyłączenia przez sędziego "którego dotyczy wyłączenie". Znajduje ona zastosowanie tylko w wypadku wskazanym w tym przepisie i kwestię tę reguluje wyczerpująco. Nie istnieje zatem, w zakresie składu orzekającego w kwestii wyłączenia sędziego, możliwość stosowania innych podstaw wyłączenia. Okoliczności wyliczone w art. 40 i art. 41 § 1 k.p.k., dotyczą wyłącznie sędziego wyznaczonego do udziału w sprawie tj. do orzekania o głównym przedmiocie procesu, a nie w kwestii wyłączenia innego sędziego od udziału w tejże sprawie (postanowienie SN z dnia 23 listopada 2004 r., sygn. akt V KK 195/04, OSNKW 2005/1/5).

Reasumując, oczywistym jest, że w realiach procesowych niniejszej sprawy, Prezes SD w K. winien w pierwszej kolejności skierować na posiedzenie wniosek obwinionego w części dotyczącej wyłączenia innych sędziów niż wyznaczeni do udziału w sprawie (...) celem rozważenia zasadności pozostawienia go bez rozpoznania. Wnioski te przecież w sposób oczywisty nie spełniają ustawowych wymogów dopuszczalności, o których mowa w art. 42 k.p.k., dlatego też winny być pozostawione bez rozpoznania (postanowienie SN z dnia 15 lutego 2011 r., sygn. akt IV KZ 7/11, Biul.PK 2011/4/29, postanowienie SA w Warszawie, z dnia 2 maja 2012 r., II AKo 65/12, LEX nr 1220705). Podkreślić przy tym należy, że w składzie sądu orzekającego o pozostawieniu bez rozpoznania wniosku o wyłączenie sędziego może brać udział sędzia, którego wniosek dotyczy. W art. 42 § 4 k.p.k. ustawodawca użył zwrotu "w kwestii wyłączenia", a nie "co do wyłączenia". Przepis ten nie obejmuje więc kwestii "blokujących" rozpoznanie wniosku o wyłączenie sędziego. Wynikający z art. 42 § 3 k.p.k. obowiązek powstrzymania się sędziego od udziału w sprawie ma swoje uzasadnienie tylko wtedy, gdy wniosek o jego wyłączenie w ogóle podlega rozpoznaniu, a więc gdy został skutecznie złożony. Natomiast gdy zachodzi podstawa do pozostawienia wniosku bez rozpoznania, nie ma zasadniczych racji, aby sędzia nie mógł brać udziału w wydaniu takiego orzeczenia (postanowienie SN z dnia 21 lipca 2011 r., I KZP 6/11, OSNKW 2011/8/66). W wypadku pozostawienia bez rozpoznania wniosku o wyłączenie sędziów we wskazanym wyżej zakresie (sędziów nie wyznaczonych do udziału w sprawie), Prezes SD IA w K. winien skierować na posiedzenie wniosek w części dotyczącej wyłączenia od udziału w sprawie sędziów R.P., J.F. i A.G., wyznaczając do jego rozpoznania skład sędziowski spośród pozostałych sędziów SD.

Mając na uwadze powyższe, w ocenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego, w sprawie niniejszej nie zachodzi sytuacja upoważniająca do zastosowania regulacji przewidzianej w art. 92 ust. 4 ustawy Prawo o adwokaturze, w której sąd właściwy nie może z powodu przeszkody rozpoznać sprawy lub podjąć innej czynności. Nadto, względy celowości nie tylko nie wymagają wyznaczenia innego sądu niż miejscowo właściwy, wręcz przeciwnie ? sprzeciwiają mu się. Jak już wyżej wskazano, pochopna afirmacja procesowa sytuacji, kiedy strona w celu realizacji swoich interesów w sposób instrumentalny wykorzystuje instytucję wyłączenia sędziego, paraliżuje postępowanie i uniemożliwia wydanie rozstrzygnięcia w rozsądnym terminie ? nie zasługują na akceptację. Nie zachodzi nadto sytuacja, w której Wyższy Sąd Dyscyplinarny mógłby rozpoznawać merytorycznie wnioski obwinionego o wyłączenie sędziów SD, gdyż z powodów wyżej wskazanych na obecnym etapie postępowania nie zachodzi sytuacja przewidziana przez art. 42 §4 zdanie drugie k.p.k.

Ustawowych wymogów dopuszczalności w stopniu oczywistym, nie spełnia wniosek o wyłączenie wszystkich sędziów Wyższego Sądu Dyscyplinarnego. Postępowanie dyscyplinarne przeciwko obwinionemu toczy się bowiem nie przed Wyższym Sądem Dyscyplinarnym ale przed Sądem Dyscyplinarnym w K. Tak ustawa Prawo o adwokaturze jak i odpowiednio stosowane przepisy kodeksu postępowania karnego nie przewidują możliwości wyłączenia sędziego innego sądu, przed którym postępowanie się nie toczy. Nadto, jak już wyżej wskazano, nie przewidują wyłączenia sędziego in abstracto, ale wiąże wyłączenie sędziego z "udziałem w sprawie". W rozumieniu art. 42 § 3 k.p.k. "udział w sprawie" oznacza podejmowanie przez sędziego wszystkich czynności procesowych związanych z merytorycznym rozstrzyganiem określonej sprawy. A zatem wniosek o wyłączenie sędziego, orzekającego w postępowaniu odwoławczym, może wywoływać skutki prawne z chwilą wszczęcia postępowania odwoławczego (postanowienie SA w Lublinie z dnia 20 marca 2002 r., sygn. akt II AKo 69/2002, KZS 2003/3/78). Z powyższych powodów wniosek o wyłączenie imiennie wymienionych wszystkich sędziów i zastępców sędziów WSD w sposób oczywisty nie spełnia ustawowych wymogów dopuszczalności, o którym mowa w art. 42 k.p.k., dlatego też wobec braku podstaw prawnych do jego rozstrzygnięcia ? pozostawiony został bez rozpoznania (postanowienie SN z dnia 15 lutego 2011 r., sygn. akt IV KZ 7/11, Biul.PK 2011/4/29, postanowienie SA w Warszawie, z dnia 2 maja 2012 r., II AKo 65/12, LEX nr 1220705), przy czym, z powodów już wyżej wskazanych, brak było przeszkód, by postanowienie o pozostawieniu wniosku bez rozpoznania wydane zostało w składzie sędziów, których wniosek dotyczył (postanowienie SN z dnia 21 lipca 2011 r., I KZP 6/11, OSNKW 2011/8/66).

Sygnalizowane przez obwinionego przekazanie sprawy przez WSD Sądowi Najwyższemu nie znajduje uzasadnienia w obowiązujących przepisach. Sąd Najwyższy nie jest sądem wyższego rzędu w rozumieniu przepisów k.p.k. Jego kognicja w postępowaniu dyscyplinarnym ogranicza się wyłącznie do rozpoznawania nadzwyczajnych środków zaskarżenia (kasacji) od orzeczeń wydanych przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny. Z uwagi na fakt, iż art. 92 ust. 4 ustawy Prawo o adwokaturze reguluje w sposób autonomiczny zagadnienie wyznaczenia do rozpoznania sprawy innego sądu dyscyplinarnego niż sąd miejscowo właściwy, nie stosuje się w postępowaniu dyscyplinarnym art. 37 k.p.k., albowiem odpowiednie stosowanie przepisów k.p.k. w postępowaniu dyscyplinarnym możliwe jest tylko w sprawach nieuregulowanych w ustawie Prawo o adwokaturze.