Postanowienie WSD z dnia 24 czerwca 2017 r.

Pierwszy Zastępca Prokuratora Generalnego Prokuratora Krajowego w dniu 30 listopada 2016 roku złożył wniosek o dopuszczenie do udziału w sprawie obwinionego adw. R.R. Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Warszawie postanowieniem z dnia 20 stycznia 2017 roku postanowił wniosku nie uwzględnić.
W uzasadnieniu wskazano, że powołany przez Prokuratora art. 5 ustawy ? Prawo o prokuraturze nie wymienia postępowań prowadzonych przez organy samorządowe, a z art. 2 i art. 3 § 1 pkt 3 ustawy ? Prawo o prokuraturze nie można na bazie wykładni językowej wyinterpretować prawa udziału prokuratora w postępowaniu dyscyplinarnym adwokatów. Zdaniem sądu art. 5 ustawy ? Prawo o prokuraturze odnosi się do sądów w rozumieniu konstytucyjnym, określonym w art. 175 ust. 1 Konstytucji. Wskazano, że art. 93 ustawy ? Prawo o adwokaturze określa strony w postępowaniu dyscyplinarnym, a także, że art. 90 ust 2a ustawy ? Prawo o adwokaturze daje takie prawa także Ministrowi Sprawiedliwości. Przepisy ustawy ? Prawo o adwokaturze mają charakter autonomiczny, mający oparcie konstytucyjne (art. 17 ust. 1 Konstytucji). Powołany art. 93 ustawy ? Prawo o adwokaturze można traktować jako lex specialis w stosunku do art. 5 ustawy ? Prawo o prokuraturze, gdyż dotyczy szczególnego charakteru postepowań. Wskazano, że w związku z ochroną praworządności i praw obywateli kontrolę sądową sprawuje Sąd Najwyższy w drodze kasacyjnej, a Minister Sprawiedliwości ma zagwarantowany udział na każdym etapie postępowania. Ponadto czyny adwokatów sprzeczne z prawem lub obowiązkami zawodowymi mogą być przedmiotem postępowania przed sądami powszechnymi. W konkluzji wniosek o dopuszczenie do udziału, zdaniem Sądu Dyscyplinarnego, został złożony przez podmiot nieuprawniony.
Na postanowienie to Pierwszy Zastępca Prokuratora Generalnego Prokurator Krajowy wniósł zażalenie, wnosząc o uznanie, że wniosek złożył podmiot uprawniony. Podniósł, że postępowania prowadzone przed sądami dyscyplinarnymi samorządów zawodowych dotyczą spraw indywidualnych, a wykonywanie władzy publicznej łączy się z możliwością władczego kształtowania sytuacji jednostki i takie rozumienie ?władzy publicznej? wynika z uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 roku, SK 18/00. Art. 5 ustawy ? Prawo o prokuraturze stanowi novum w stosunku do poprzednio obowiązującej ustawy z 1985 roku. Z wykładni gramatycznej i logicznej tego przepisu wynika, że dotyczy on każdego prokuratora. Należy go odczytywać w powiazaniu z art. 2, który określa cele prokuratury: ściganie przestępstw i stanie na straży praworządności. Kompetencja ta jest ograniczona przesłanką negatywną ?chyba że ustawy stanowią inaczej?, czyli musi przybrać postać konkretnego zapisu normatywnego. Art. 5 ustawy ? Prawo o prokuraturze stanowi samoistną podstawę ? niewynikającą z innych ustaw ? do zgłoszenia udziału w każdym postępowaniu prowadzonym przez organy władzy państwowej. Jeżeli nie ma przepisu wyraźnie wykluczającego udział, prokurator może uczestniczyć w takim postępowaniu. Prawo prokuratora ma charakter władczy, wynikający z art. 5 ustawy ? Prawo o prokuraturze, będącego lex specialis w zakresie postępowań prowadzonych przez organy wymienione w art. 91 ustawy ? Prawo o adwokaturze. Żaden przepis nie wyklucza możliwości udziału prokuratora w postępowaniu dyscyplinarnym. Zgłoszenie udziału jest pochodną zadania wynikającego z art. 2 w zw. z art. 3 § 1 pkt 3 ustawy ? Prawo o prokuraturze, polegającego na strzeżeniu praworządności. Realizując powyższe zadanie prokurator występuje jako rzecznik interesu publicznego, którego zadaniem jest ochrona praw obywatela zagwarantowanych w Konstytucji. Z tych podstaw Pierwszy Zastępca Prokuratora Generalnego wywodzi, iż poprzez niedopuszczenie prokuratora do udziału w sprawie doszło do naruszenia art. 5 ustawy ? Prawo o prokuraturze.
Prezes Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Warszawie zarządzeniem z dnia 23 lutego 2017 roku na podstawie art. 429 § 1 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze odmówił przyjęcia zażalenia jako niedopuszczalnego z mocy ustawy. W uzasadnieniu podniósł, iż postanowienie Sądu Dyscyplinarnego z dnia 20 stycznia 2017 roku nie zamyka drogi do wyroku, ani nie kończy postępowania w sprawie. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Dyscyplinarnego brak jest przepisów, które przewidywałyby udział prokuratora w postępowaniu dyscyplinarnym adwokatów, czyli brak jest przepisu szczególnego w rozumieniu art. 459 § 1 i 2 k.p.k. Nie jest nim art. 302 § 1 k.p.k., który ma zastosowanie jedynie w postępowaniu przygotowawczym i stanowi sui generis lex specialis do przepisu art. 425 k.p.k. oraz art. 459 § 1 k.p.k. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2004 roku, WZ 49/04). Specyfika postępowania przygotowawczego powoduje, ze może ono naruszać prawa osób niebędących stronami i chodzi o ochronę tych osób.
Pierwszy Zastępca Prokuratora Generalnego Prokuratora Krajowego wnosząc zażalenie na to zarządzenie zarzucił obrazę przepisu prawa procesowego, a mianowicie art. 459 § 2 i 3 k.p.k. w zw. z art. 5 ustawy ? Prawo o prokuraturze poprzez błędną wykładnię prowadzącą do uznania, iż prokuratorowi nie przysługuje prawo udziału w postępowaniu dyscyplinarnym wobec adwokata, a co za tym idzie także prawo do złożenia zażalenia na odmowę uwzględnienia takiego wniosku oraz powołał się na argumentację podniesioną w zażaleniu na postanowienie Sądu Dyscyplinarnego.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny uznał, że zarządzenie Prezesa Sądu Dyscyplinarnego o odmowie przyjęcia zażalenia jest zgodne z prawem, gdyż zażalenie prokuratora istotnie pochodzi od osoby nieuprawnionej.
Adwokatura jako samorząd zawodowy działa w oparciu o art. 17 ust. 1 Konstytucji, zgodnie z którym sprawuje pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu adwokata w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony. Narzędziami sprawowania tej pieczy są m.in. sądy dyscyplinarne, które orzekają w sprawach dotyczących etyki adwokackiej. Kształtowanie etyki adwokackiej jest samodzielnym i autonomicznym zadaniem samorządu adwokackiego. Nie ulega wątpliwości, iż to zadanie nie mieści się w zakresie ścigania przestępstw oraz ochrony praworządności, które są przypisane prokuraturze. Tego aspektu nie dostrzega Zastępca Prokuratora Generalnego, upatrując niesłusznie w art. 5, art. 2 oraz art. 3 § 1 pkt 3) ustawy ? Prawo o prokuraturze podstawy do uczestniczenia w postępowaniu dyscyplinarnym. Celem bowiem uczestniczenia prokuratorów w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach przewidzianych przez ustawę, stosownie do powołanego przepisu art. 3 § 1 pkt 3 ustawy ? Prawo o prokuraturze, jest prawidłowe i jednolite stosowanie prawa, a nie norm etycznych.
Jeżeli zaś chodzi o nadzór nad funkcjonowaniem sądów dyscyplinarnych to ustawa ? Prawo o adwokaturze zastrzega go w bardzo szerokim wymiarze dla Ministra Sprawiedliwości. Ministrowi doręcza się zawiadomienia o wszczęciu dochodzenia oraz informuje się o wniesieniu do sądu dyscyplinarnego wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego lub o skierowaniu wniosku do dziekana okręgowej rady adwokackiej (art. 93a ustawy ? Prawo o adwokaturze), doręcza się wszystkie orzeczenia z uzasadnieniem, Minister może wnosić środki odwoławcze. Minister może też wnosić do Sądu Najwyższego kasacje od orzeczeń Wyższego Sądu Dyscyplinarnego (art. 88a i art. 91a ustawy ? Prawo o adwokaturze). Ponadto Minister Sprawiedliwości może polecić wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, a w takim przypadku przysługują mu prawa strony (art. 90 ust. 2 i 2a ustawy ? Prawo o adwokaturze). Niezależnie od tych uprawnień Ministrowi Sprawiedliwości oraz osobom przez niego upoważnionym przysługuje w każdym stadium postępowania prawo wglądu do akt i żądania informacji o wynikach postępowania dyscyplinarnego, jak również prawo żądania prawomocnych orzeczeń dyscyplinarnych wraz z aktami sprawy (art. 95b ustawy ? Prawo o adwokaturze).
Błędne byłoby przyjęcie, że ustawa ? Prawo o prokuraturze stanowi lex specialis w stosunku do ustawy ? Prawo o adwokaturze. Przeciwnie, przyjąć należy, że to przepisy ustawy ? Prawo o adwokaturze mają charakter lex specialis, normujący konkretne postępowanie w stosunku do adwokatów w sposób kompletny i wyczerpujący, natomiast w tej części ustawy ? Prawo o prokuraturze ma charakter ogólny, odnoszący się do całości systemu prawnego. W myśl paremii legi posteriori generali non derogat legi anteriori speciali regulacja ta nie wpływa na uregulowania przyjęte w ustawy ? Prawo o adwokaturze. Co więcej, w tej samej ustawie przyjęto, że Prokuratorem Generalnym jest Minister Sprawiedliwości, którego uprawnienia w adwokackim postępowaniu dyscyplinarnym są bardzo szerokie, ale prawa strony ma tylko w przypadku wszczęcia postępowania z własnej inicjatywy. Nie można przyjąć, by Pierwszy Zastępca (a także każdy inny prokurator) miał dalej idące uprawnienia niż jego przełożony.
Prokurator może natomiast, w zakresie strzeżenia praworządności, bez żadnych ograniczeń działać w postępowaniach cywilnych i karnych dotyczących adwokatów. Adwokaci nie korzystają bowiem z immunitetu i niezależnie od postępowania dyscyplinarnego może toczyć się postępowanie, które rozstrzygnie o odpowiedzialności cywilnej lub karnej adwokata. W tym zakresie mogą być wykonywane ustawowe zadania prokuratury. Natomiast orzeczenia sądów dyscyplinarnych nie polegają na stosowaniu norm cywilnoprawnych lub karnoprawnych i stąd autonomia (kontrolowana) postępowania dyscyplinarnego. Ustawowa regulacja adwokackiego postępowania dyscyplinarnego, poprzez szczegółowe uregulowania nadzoru nad tym postępowaniem wyklucza udział w nim prokuratora. Ponadto udział prokuratora w tym postępowaniu wykraczałby poza zadania nałożone na prokuraturę, jednocześnie, stosownie do art. 7 Konstytucji, określające granice jej działań.
Z tych względów zarządzenie Prezesa Sądu Dyscyplinarnego w Warszawie należało uznać za prawidłowe.