Postanowienie WSD z dnia 20 maja 2017 r.

Postanowieniem z dnia 25 stycznia 2017 roku Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej na podstawie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze zastosował wobec małżonków adw. A.B. i adw. J.B. środek w postaci zawieszenia w czynnościach zawodowych na czas trwania postępowania dyscyplinarnego. Od tego orzeczenia wywiedzione zostały dwa zażalenia na korzyść obwinionych: osobiste obwinionego adw. J.B. oraz zażalenie obrońcy obwinionej adw. A.B. Obrońca obwinionej w środku odwoławczym wniesionym w imieniu obwinionej adw. A.B. postawił zarzut błędu w ustaleniach faktycznych. Obwiniony adw. J.B. wyartykułował dwa zarzuty nawiązujące do naruszenia prawa do obrony (zarówno w zakresie prawa do obrony realizowanego osobiście, jak i do prawa do obrony realizowanego z pomocą obrońcy). Obaj skarżący w konkluzjach środków odwoławczych wnieśli o uchylenie zaskarżonych postanowień.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
Oba wniesione w sprawie środki odwoławcze okazały się bezzasadne.
Zarzut postawiony w zażaleniu pochodzącym od obrońcy adw. A.B. jest niezasadny, i to w stopniu graniczącym z oczywistą bezzasadnością. Nie zasługiwał on zatem na uwzględnienie i nie mógł spowodować postulowanego przez skarżącego efektu w postaci wzruszenia zaskarżonego postanowienia Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej. Na nieporozumieniu zasadza się atakowanie w tym zażaleniu ustaleń faktycznych dotyczących relacji pomiędzy małżonkami adw. adw. B. Skarżący upatruje tego błędu faktycznego w tym, że sąd dyscyplinarny a quo przyjął, że ?stosunki osobiste i zawodowe obwinionych [...] są poprawne, a ocena relacji, w jakiej oni pozostają, uzasadnia pogląd, iż w/w działali wspólnie i w porozumieniu realizując zarzucane im czyny oraz, że adw. A.B. znane był jakiekolwiek szczegóły działalności w ramach O. sp. z o.o. adw. J.B.?.
Ujmując rzecz całą w pewnym skrócie: jest to zarzut, którego postawienie mogłoby się okazać skuteczne wyłącznie w środku odwoławczym skierowanym przeciwko rozstrzygnięciu kończącemu ewentualne postępowanie dotyczące odpowiedzialności karnej czy dyscyplinarnej jednego z małżonków adw. adw. B., a zatem w postępowaniu dotyczącym głównego przedmiotu postępowania (karnego, dyscyplinarnego). Nie ma on jednak większego znaczenia z punktu widzenia przesłanek, od których ustawodawca uzależnił stosowanie środka określonego w przepisie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze. Dla decyzji w przedmiocie postępowania akcesoryjnego toczącego się w trybie określonym w przepisie art. 95j ust. 1 zd. 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze (tj. kwestii zastosowania środka tymczasowego w postaci zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych) co do zasady irrelewantne są szczegółowe ustalenia dotyczące natury relacji łączących małżonków B. w dacie zarzucanych im czynów czy kwestia wiedzy adw. A.B. na temat działalności zawodowej w ramach O. sp. z o.o. Rzecz w tym, że w tym postępowaniu (mającym charakter akcesoryjny wobec postępowania karnego czy dyscyplinarnego) przedmiotem badania jest znaczenie i ujemny wpływ dalszego wykonywania zawodu adwokata dla wizerunku całości adwokatury w warunkach toczącego się przeciwko adwokatowi postępowania karnego (dyscyplinarnego). Środek prawny przewidziany przez przepis art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze ma bowiem za przedmiot ochrony dobro w postaci wizerunku czy renomy adwokatury rozumianej jako stan (zawodowy). W judykaturze Wyższego Sądu Dyscyplinarnego dominuje pogląd, że zasadnicze znaczenie dla zastosowania środka w postaci tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych ma ponadprzeciętna naganność czynu zarzuconego adwokatowi w postępowaniu karnym albo dyscyplinarnym: ?Naganność danego czynu wynikająca z samego faktu jego popełnienia nie może być [...] jedyną okolicznością uzasadniającą tymczasowe zawieszenie w czynnościach zawodowych, bowiem w takim wypadku każde wszczęcie postępowania, o którym mowa w tym przepisie uzasadniałoby stosowanie tego restrykcyjnego i dolegliwego środka. Oprócz niej istnieć muszą inne okoliczności, które uzasadniałyby stosowanie takiego środka [...]. Tą szczególną okolicznością jest tak wysoka naganność postępowania obwinionego, która, zgodnie z hierarchią wartości etyczno-moralnych, wyklucza w społecznym odbiorze możliwość wykonywania przez obwinionego zawodu adwokata? (postanowienie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 13 grudnia 2014 roku, WSD 15/14; postanowienie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 9 czerwca 2001 roku, WSD 27/01). Co się z tym wiąże, ustalenia faktyczne dokonywane w tym postępowaniu nie tylko mają szczególny ? ściśle odpowiadający istocie tego postępowania ? charakter. Błędem byłoby utożsamianie dokonywanych w postępowaniu akcesoryjnym ustaleń faktycznych z ustaleniami dokonywanymi w postępowaniu głównym, dotyczącym odpowiedzialności karnej czy dyscyplinarnej. Sąd dyscyplinarny nie jest zobligowany do przeprowadzania własnego postępowania dowodowego (dokonywanie ustaleń faktycznych) co do czynu zarzucanego adwokatowi; w postępowaniu w przedmiocie zastosowania tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych nie aktualizuje się potrzeba prowadzenia postępowania dowodowego co do sposobu i okoliczności popełniania czynu. Nie oznacza to oczywiście, że nie jest niezbędne poddanie zgromadzonego do tej pory w postępowaniu głównym materiału dowodowego analizie przez sąd dyscyplinarny (postanowienie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 13 grudnia 2014 roku, WSD 15/14; za postanowieniem Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 9 czerwca 2001 roku, WSD 27/01 ? przyjmuje, że przed zastosowaniem środka w postaci tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych konieczne jest ?uprzednie dokonanie pełnej i wszechstronnej analizy dowodów przez sąd dyscyplinarny, także zebranych w postępowaniu karnym przeciwko obwinionemu?).
Trzeba jednak podkreślić, że ta analiza nie powinna przekształcać się w dogłębne i drobiazgowe rozważanie kwestii sprawstwa obwinionych. Tego typu analiza stanowi bowiem domenę organu decydującego o wszczęciu i skierowaniu postępowania (karnego, dyscyplinarnego) przeciwko adwokatowi, a w dalszej perspektywie ? sądu meriti, orzekającego w przedmiocie odpowiedzialności karnej czy dyscyplinarnej. Nie jest rzeczą sądu orzekającego w przedmiocie zastosowania środka prewencyjnego, o którym mowa w art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze, prowadzenie postępowania dowodowego w takim zakresie, w którym wymaga się tego w głównym nurcie postępowania karnego czy dyscyplinarnego. Za tym stanowiskiem przemawia również to, że prawodawca w ustawie ustrojowej adwokatury ? inaczej niż w k.p.k. w odniesieniu do środka zapobiegawczego ? nie uzależnia stosowania tymczasowego zawieszenia adwokata w wykonywaniu czynności zawodowych (które nie jest przecież środkiem zapobiegawczym) od tego, by ?zebrane dowody wskazywały duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo? (art. 249 § 1 in fina k.p.k.). Tego istotnego zróżnicowania normatywnego pomiędzy warunkami stosowania środków zapobiegawczych w postępowaniu karnym a stosowaniem środka w postaci tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych nie sposób pominąć.
Decydujące znaczenie dla zastosowania wobec adwokata środka, o którym mowa w art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze ma zatem verba legis to, że (a) toczy się wobec niego postępowanie karne albo dyscyplinarne oraz ? ponadto ? (b) występują ?szczególnie uzasadnione okoliczności sprawy?. Te okoliczności nie zostały wprawdzie zdefiniowane w ustawie ustrojowej, ale przyjmuje się w judykaturze, że są to takie okoliczności, jak ? między innymi ? ?waga i charakter [...] czynów, zwróconych przeciwko wartościom, za ochronę których adwokatura jako samorząd zawodu zaufania publicznego jest szczególnie odpowiedzialna i zobowiązana, [co] wyklucza możliwość przyzwolenia na wykonywanie czynności zawodowych przez adwokata, któremu zarzuca się takie czyny? (postanowienie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 13 grudnia 2014 roku, WSD 15/14). To właśnie przede wszystkim w kierunku zbadania istnienia tych ?szczególnie istotnych okoliczności sprawy? powinna się skupić aktywność procesowa sądu dyscyplinarnego orzekającego o zastosowaniu tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych. Nie jest więc niezbędne prowadzenie w tym postępowaniu pogłębionego postępowania dowodowego, podobnego do tego, które prowadzą organy procesowe w postępowaniu głównym.
Tymczasem autor zażalenia wniesionego na rzecz obwinionej adw. A.B. zdaje się upatrywać w postępowaniu w przedmiocie zastosowania środka w postaci tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych postępowania ?głównego? (postępowania co do odpowiedzialności karnej czy dyscyplinarnej). Zażalenie wniesione w niniejszej sprawie zostało bowiem sformułowane tak, jakby była to apelacja (czy odwołanie w postępowaniu dyscyplinarnym). Autor analizuje w nim obszernie kwestie związane z rolą adw. A.B. w transakcji dotyczącej sprzedaży nieruchomości przeprowadzonej pomiędzy pokrzywdzonym G.K. a spółką O., podnosząc między innymi ? że ?liczne dowody, przedstawione przez obwinioną w postaci: korespondencji elektronicznej, zaświadczeń lekarskich ? obrazujących naganną postawę wobec niej adw. J.B., pisemnych opinii na profilu zawodowym męża obwinionej, prowadzą wszak do zgoła odmiennych wniosków, aniżeli teza o zmowie, celem wspólnego pokrzywdzenia G.K.?, ostatecznie dochodząc do konkluzji, że ?w toku przedmiotowego postępowania nie daje się wyprowadzić logicznego i podpartego materiałem dowodowym wywodu, który pozwalałby na przypisanie adw. A.B. czynnego udziału w rzekomych działaniach adw. J.B.?. Wnoszący zażalenie zdaje się jednak nie dostrzegać tego, że pomiędzy środkami odwoławczymi składanymi w obu tych postępowaniach zachodzi podstawowa różnica, stanowiąca pochodną eksponowanych wyżej fundamentalnych różnic zachodzących pomiędzy postępowaniem akcesoryjnym i głównym. Jeszcze raz należy w związku z tym podkreślić, że nie jest rolą sądu orzekającego akcesoryjnie w przedmiocie zastosowania środka w postaci tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych rozstrzyganie o finalnej, merytorycznej zasadności (bądź niezasadności) oskarżenia skierowanego przeciwko adwokatowi w postępowaniu głównym. To zadanie należy do kompetencji sądu meriti (karnego albo dyscyplinarnego). W postępowaniu toczącym się na podstawie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze wystarczające jest bazowanie na ustalaniach pochodzących z postępowania głównego, o ile tylko brak przesłanek świadczących o tym, że są one obarczone istotnymi, rażącymi wadami w zakresie ustaleń faktycznych.
Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej sprostał powyższym obowiązkom. Stwierdził trafnie, że ?w toku dotychczas podjętych przez [Pierwszego Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego] czynności prawdopodobieństwo, że obwinieni dopuścili się zarzucanych im czynów jest duże?. Sąd a quo należycie wywiązał się również z nałożonego nań obowiązku zbadania istnienia ?samoistnych? przesłanek zastosowania środka tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych. Dokonał analizy zasadności wniosku o tymczasowe zawieszenie adwokatów A.B. i J.B. w czynnościach zawodowych poprzez pryzmat kryteriów normatywnych, o których mowa w przepisie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze i w sposób nie tylko obszerny, ale przede wszystkim rzeczowy (oraz powołując się na utrwalone orzecznictwo Wyższego Sądu Dyscyplinarnego interpretujące ustawową przesłankę ?szczególne uzasadnionych okoliczności sprawy?), uzasadnił, dlaczego konieczne stało się zastosowanie wobec obojga małżonków B. środka prawnego zawieszenia w czynnościach zawodowych w związku ze zmaterializowaniem się ?szczególnie uzasadnionych okoliczności sprawy?. Po poddaniu analizie czynu zarzuconego obwinionym w postępowaniu dyscyplinarnym Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej uznał trafnie, że za potrzebą zastosowania wobec adw. A.B. (i adw. J.B.) przemawia nie tylko waga zarzutów, rozmiar szkody i sposób działania obojga obwinionych, ale ? przede wszystkim ? to, że ?treścią zarzutów postawionych adwokatowi zostały objęte zachowania, które ? w razie ich potwierdzenia ?mogłyby wprost podważać zaufanie do osobistych kompetencji obojga obwinionych jako przedstawicieli zawodu zaufania publicznego?. Należy w tym miejscu jeszcze raz podkreślić, że w postępowaniu akcesoryjnym prowadzonym w trybie przepisu art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze nie jest niezbędne badanie przez sąd dyscyplinarny finalnej, merytorycznej zasadności stawianych adwokatowi zarzutów. Wystarczające jest bowiem przekonanie sądu a quo (mające dostateczne uzasadnienie w analizie postanowienia o przedstawieniu adwokatowi zarzutów karnych albo dyscyplinarnych), że stało się zadość warunkom dowodowym przewidzianym dla postawienia zarzutów (verba legis: istniejące dane ?uzasadniają dostatecznie podejrzenie, że czyn popełniła określona osoba?, art. 313 § 1 k.p.k. w zw. art. 95n pkt 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze). To zaś nie wymaga prowadzenia pogłębionego postepowania dowodowego w tak szerokim zakresie, w jakim jest to niezbędne w postępowaniu głównym (w tym także dla celów postępowania przygotowawczego czy dochodzenia w postępowaniu dyscyplinarnym).
Na marginesie tylko można dodać, że wszystko, co powiedziano wyżej, nie oznacza jeszcze niedopuszczalności badania przez sąd dyscyplinarny orzekający w przedmiocie zastosowania tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych zasadności podstawy faktycznej wszczęcia wobec adwokata postępowania (karnego, dyscyplinarnego). Jednak dokonanie tego typu oceny powinno następować jedynie w sytuacjach wyjątkowych, szczególnych. Wynika to z tego, że tego typu ocena ma odwrotne znaczenie niż ma to miejsce w przypadku stosowania środków zapobiegawczych w postępowaniu karnym. Tam zasadą jest weryfikowanie, czy ?zebrane dowody wskazują na wysokie prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo? (art. 249 § 1 k.p.k. in fine), co uprawnia sąd decydujący o stosowaniu środków zapobiegawczych do prowadzenia własnego postępowania dowodowego. Decyzja o skierowaniu postępowania przygotowawczego czy sądowego przeciwko obwinionemu nie ma wprawdzie przymiotu res iudicata i w tym sensie nie korzysta ze specjalnej ochrony przewidzianej przez ustawodawstwo dla prawomocnych orzeczeń rozstrzygających w przedmiocie odpowiedzialności karnej czy dyscyplinarnej (res iudicata pro veritate accipitur). Nie oznacza to jednak, że nie należy tej decyzji dawać wiary w postępowaniu akcesoryjnym lub też jej podważać. Ustalenia odnośnie stanu faktycznego dokonane w decyzji o przedstawieniu zarzutów w dochodzeniu dyscyplinarnym (wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego) mają wprawdzie charakter prowizoryczny (i z reguły odpowiadają niższemu tzw. progowi dowodowemu), ale na potrzeby decyzji o zastosowaniu środka, o którym mowa w przepisie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze należy je uznać za zupełnie wystarczające. Tymczasem trzeba powiedzieć, że skarżący próbują traktować zaskarżone orzeczenie jako rozstrzygające o odpowiedzialności dyscyplinarnej. W ten właśnie sposób formułują zarzuty zażaleń, tj. jakby atakowali orzeczenie merytoryczne (poza zarzutem skierowanym przeciwko faktowi prowadzenia posiedzenia Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej bez udziału obwinionego). Kwestionowanie błędu w ustaleniach faktycznych, o których mowa w zażaleniu obrońcy adw. A.B., ma jednak rację bytu wyłącznie w postępowaniu głównym. W postępowaniu w przedmiocie zastosowania środka w postaci tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych można wprawdzie kwestionować błąd faktyczny, ale tylko wówczas, gdy błąd ten odnosi się bezpośrednio do warunków wskazanych w art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze, a nie do ustaleń faktycznych dotyczących odpowiedzialności karnej (dyscyplinarnej).
Regułą w postępowaniu w przedmiocie zastosowania środka tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych powinno bowiem być zaufanie organów (sadów) dyscyplinarnych do decyzji procesowej o wszczęciu postepowania dyscyplinarnego przeciwko określonemu adwokatowi i respektowanie ustaleń faktycznych dokonanych w postepowaniu głównym. Nie jest to jeszcze tożsame ze związaniem sądu dyscyplinarnego decyzją procesową o przedstawieniu zarzutów adwokatowi. Wyjątkiem (podyktowanym nadzwyczajnymi charakterem sprawy, jej szczególnymi okolicznościami): odmówienie wiarygodności decyzji o formalnym przedstawieniu zarzutów adwokatowi i podważenie zasadności skierowania postępowania karnego albo dyscyplinarnego przeciwko adwokatowi. Przyjęcie przeciwnego poglądu oznaczałoby, że postępowanie akcesoryjne w przedmiocie zastosowania tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych powielałoby (dublowałoby) istotę i funkcje postępowania w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej (albo karnej), przekształcając się tym samym w postępowanie karne czy postępowanie dyscyplinarne sensu stricto. Takiego stanowiska nie da się jednak pogodzić z koncepcją racjonalnego ustawodawcy (tj. ustawodawcy, który dąży do osiągania określonych celów procesu nie tylko w sposób możliwie najszybszy, ale ? przede wszystkim ? unika niepotrzebnego dublowania tych samych czynności już to w postępowaniu głównym, już to w postępowaniach incydentalnych). Powtarzanie tych samych czynności dowodowych i ustaleń w postępowaniu akcesoryjnym jest również sprzeczne z niewyartykułowaną wprawdzie nigdzie wyraźnie, ale przecież obowiązującą w obrocie prawnym zasadą zaufania. Godzi się w tym miejscu zauważyć, że organy dyscyplinarne związane są na etapie dochodzenia dyscyplinarnego zasadą obiektywizmu (art. 4 k.p.k. w zw. z art. 95n pkt 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze). A więc organy procesowe rozstrzygające o zastosowaniu środka tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych powinny generalnie ufać ustaleniom i rozstrzygnięciom dokonywanym w tym samym postępowaniu przez inne organy procesowe.
Nie oznacza to oczywiście, że bazowanie przez sąd dyscyplinarny orzekający w trybie przepisu art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze w przedmiocie zastosowania tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych na decyzji o przedstawieniu zarzutów wydanej w postępowaniu karnym albo dyscyplinarnym prowadzi do przełamania domniemania niewinności (czy to w postępowaniu karnym, czy w postępowaniu dyscyplinarnym). Przedmiotem oceny w postępowaniu ubocznym prowadzonym na podstawie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze jest bowiem wyłącznie fakt wszczęcia i prowadzenia przeciwko adwokatowi postępowania karnego albo dyscyplinarnego i istnienie szczególnie uzasadnionych okoliczności sprawy. Sąd dyscyplinarny ma więc ustalić, że rzeczywiście wobec adwokata toczy się postępowanie karne albo dyscyplinarne (oraz jak został ujęty czyn będący przedmiotem zarzutu czy zarzutów postawionych w tym postępowaniu), a następnie ustalić ewentualne istnienie ?szczególnie uzasadnionych okoliczności sprawy?, uzasadniających stosowanie tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach. Nie negując tego, że w obrocie prawnym może dojść do sytuacji, w której postępowanie (karne bądź dyscyplinarne) zostanie wszczęte w sposób czysto instrumentalny (bądź bezzasadny), to jednak tego typu wyjątkowe (i wręcz patologiczne) przypadki z praktyki nie powinny i nie mogą stanowić podstawy dla formułowania określonych wniosków interpretacyjnych odnośnie przepisu art. 95j ust. 3 ustawy ? Prawo o adwokaturze i wykładania go w ten sposób, że sąd dyscyplinarny jest obowiązany do przeprowadzenia ?własnego?, odrębnego postępowania dowodowego co do czynu(-ów) zarzuconych adwokatowi. Rezygnacja z wymogu wszechstronnego weryfikowania stanu dowodowego i ustaleń faktycznych poczynionych w głównym nurcie postępowania karnego czy dyscyplinarnego (i powtarzania dowodów przeprowadzanych w tym postępowaniu) oznacza, że co do zasady postępowanie prowadzone w trybie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze powinno zasadzać się na zaufaniu do decyzji rzecznika dyscyplinarnego czy prokuratora (innego oskarżyciela) o wszczęciu i prowadzeniu postępowania dyscyplinarnego czy karnego przeciwko adwokatowi. Konieczne jest dokonanie szczegółowych ustaleń odnoszących się do charakteru postępowania karnego (dyscyplinarnego) i jego znaczenia dla godności całego stanu, szczególnie poprzez pryzmat naruszenia przez adwokata wartości, za których ochronę adwokatura, jako samorząd zawodu zaufania publicznego, jest szczególnie odpowiedzialna i zobowiązana. Jest przy tym rzeczą oczywistą ? wynika to zresztą z treści przepisu art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze ? że stosowanie tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych możliwe jest jedynie od momentu postawienia podejrzanemu czy obwinionemu adwokatowi zarzutów w postępowaniu przygotowawczym czy dochodzeniu dyscyplinarnym. Nie jest więc wystarczająca sama decyzja o wszczęciu postępowania, która przecież z reguły jeszcze niczego wyjaśnia w zakresie ewentualnego prawdopodobieństwa popełnienia czynu przez określoną osobę ? adwokata (samo wszczęcie postępowania przygotowawczego jest bowiem uzależnione od istnienia ?uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa? ? art. 303 k.p.k., przepis ten jest odpowiednio stosowany na zasadzie przepisu art. 95n pkt 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze w postępowaniu dyscyplinarnym). Ma to istotne znaczenie w związku ze szczególną dla postępowania dyscyplinarnego prowadzonego wobec adwokatów instytucją wszczęcia dochodzenia na polecenie Ministra Sprawiedliwości (art. 90 ust. 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze). Wydanie takiego polecenia i wszczęcie dochodzenia wcale nie musi jeszcze oznaczać, że istnieje wystarczająca podstawa dowodowa uzasadniająca postawienie zarzutów danemu adwokatowi czy aplikantowi adwokackiemu. To będzie dopiero przedmiotem badania w postępowaniu dyscyplinarnym. Nie jest więc przedmiotem postępowania w przedmiocie zastosowania środka w postaci tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych ? co należy stanowczo podkreślić ? dublowanie postępowania właściwego, prowadzenie dowodów dotyczących sprawstwa, stopnia zawinienia itd. Te kwestie winny być przedmiotem ustaleń dokonywanych w postępowaniu właściwym, a nie w postępowaniu akcesoryjnym. Dlatego też kwestia relacji pomiędzy małżonkami adw. adw. B. (wobec obojga z nich prowadzone jest postępowanie dyscyplinarne, a po wydaniu zaskarżonego postanowienia zostały im również postawione identyczne zarzuty w postępowaniu karnym odnośnie czynów kwalifikowanych jako oszustwa w typie kwalifikowanym ze względu na znaczną wartość mienia) i dokonywanie szczegółowych ustaleń odnośnie łączących ich stosunków osobistych oraz znaczenia tych stosunków dla odpowiedzialności karnej (dyscyplinarnej) winna być przedmiotem ewentualnego badania przez organy procesowe nie w postępowaniu akcesoryjnym prowadzonym na podstawie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze, lecz w głównym nurcie postępowania. Na obecnym etapie postępowania istnieją dane uzasadniające dostatecznie podejrzenie, że małżonkowie adw. adw. B. dopuścili się zarzucanych im czynów. Nie należy jednak mylić postępowania głównego z postepowaniem akcesoryjnym, dotyczącym kwestii środka, o którym mowa w przepisie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze. Należy zresztą ? już na sam koniec niniejszej partii motywów pisemnych postanowienia ? wskazać, że w zażaleniu obrońcy obwinionej adw. A.B. brak jest jakiejkolwiek próby wskazania, w jaki sposób podniesiony w tym środku odwoławczym zarzut błędu w ustaleniach faktycznych miałyby rzutować na trafność zaskarżonej decyzji, która ? jak już powiedziano ? bazuje przecież na ocenie innych okoliczności niż te, które uwzględnia się przy rozstrzyganiu o odpowiedzialności dyscyplinarnej czy karnej. Skarżący ? poza próbą zakwestionowania stanu faktycznego relewantnego dla przyszłych ustaleń rzutujących na ocenę odpowiedzialności karnej bądź dyscyplinarnej obwinionych ? nie wykazał, że wadliwe są ustalenia faktyczne, na podstawie których sąd I instancji przyjął, że w sprawie doszło do zmaterializowania się przesłanek wskazanych w przepisie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze.
Bezzasadne okazały się także oba zarzuty podniesione w zażaleniu własnym złożonym przez obwinionego adw. J.B. Odwracając porządek, w którym zostały postawione zarzuty w środku odwoławczym, w pierwszej kolejności trzeba się odnieść do zarzutu nawiązującego do naruszenia przez Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej przepisu art. 85 § 1 k.p.k. Zarzut ten po raz pierwszy pojawia się w postępowaniu zażaleniowym. Jego niezasadność wynika z szeregu różnorodnych okoliczności, które łącznie wzięte pozwalają stwierdzić, że na etapie rozpoznawania wniosku Rzecznika Dyscyplinarnego o zastosowanie środka tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych nie tylko nie doszło do naruszenia prawa do obrony adw. J.B. na skutek ?łącznej? reprezentacji procesowej przez jednego obrońcę w tym postępowaniu, ale że podniesienie przez obwinionego tego zarzutu w zażaleniu osobistym miało wręcz czysto instrumentalny charakter.
Po pierwsze, należy wskazać na to, że o ile nie nasuwa jakichkolwiek wątpliwości nie tylko dopuszczalność, ale wręcz konieczność stosowania normy zakazującej ?obrony kolizyjnej? w głównym nurcie postępowania (karnego, ale ?także ? dyscyplinarnego, por. art. 95n pkt 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze), którego przedmiotem jest kwestia odpowiedzialności karnej (dyscyplinarnej), to już tak jasno nie rysuje się potrzeba stosowania tego przepisu w postępowaniach o charakterze akcesoryjnym, w których nie tylko nie rozstrzyga się o głównym przedmiocie procesu, ale z reguły nie prowadzi się ?pogłębionego? postępowania dowodowego, w ogóle nie przeprowadzając żadnych dowodów w formie procesowej (ta forma jest przecież zastrzeżona ? co do zasady ? dla ustaleń mających stanowić podstawę dla dokonywania ustaleń faktycznych relewantnych dla kwestii odpowiedzialności karnej czy dyscyplinarnej). Jak wiadomo, przedmiotem postępowań wpadkowych są wprawdzie zagadnienia istotne, ale jednak z reguły akcesoryjne (uboczne) w stosunku do głównego przedmiotu postępowania, stąd tez zazwyczaj nie wymagające prowadzenia rozwiniętego szeroko postępowania dowodowego. Do tego rodzaju postępowań należy właśnie postępowanie w sprawie zastosowania środka o którym mowa w przepisie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze. Choć nie da się a limine wykluczyć stosowania przepisu art. 85 § 1 k.p.k. do postępowania wpadkowego toczącego się w ubocznym nurcie procesu dyscyplinarnego (jest to wszak przepis zawarty Dziale III k.p.k., a zatem w swego rodzaju ?części ogólnej? ustawy procesowej, zawierającej przepisy odnoszące się najczęściej do wszystkich etapów postępowania i wszystkich układów działania obrońcy w postępowaniu karnym i dyscyplinarnym na zasadzie art. 95n pkt 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze), to jednak jego ewentualne stosowanie do obrony prowadzonej w fazie postępowania mającego za przedmiot ewentualne zawieszenie adwokata w czynnościach zawodowych będzie możliwie w niezwykle rzadkich przypadkach i będzie miało zupełnie wyjątkowy charakter. Stanie się tak np. wówczas, gdy zachodzi przypadek jaskrawego przerzucenia odpowiedzialności na współoskarżonego czy współobwinionego, przekładający się w sposób bezdyskusyjny na konkluzję o oczywistej bezzasadności oskarżenia w jednej z łącznie rozpoznawanych spraw co do zastosowania środka w postaci tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych). Rzecz w tym jednak, że zmaterializowanie się warunków, o których mowa w przepisie art. 85 § 1 k.p.k., nie ma ? i nie może mieć ? charakteru samoistnego (nie ma bowiem ?sprzeczności interesów? samej w sobie). Choć nie wynika to wprost z treści tego przepisu, to jednak ?sprzeczność interesów? dwóch (lub więcej) oskarżonych nie jest stanem, którego istnienie dałoby się ustalić w sposób abstrakcyjny, w oderwaniu od wszechstronnej analizy indywidualnej konfiguracji procesowej sprawy, od prowadzonej przez obrońcę na tle tej konfiguracji procesowej aktywności i ? przede wszystkim ? od wpływu akcji obrończej prowadzonej przez tego samego obrońcę dwóch lub więcej mandantów na wynik postępowania. Co do zasady to dopiero ocena ?uzewnętrznionej? akcji obrończej (np. żądania przez obrońcę przeprowadzenia określonych dowodów, określony sposób naświetlenia dowodów przez obrońcę, ujawniony fakt doradzania jednemu z mandantów ?przerzucenia? odpowiedzialności na drugiego mandanta) pozwala na ustalenie, że interesy oskarżonych pozostają ze sobą w sprzeczności. Ewentualności ustalenia istnienia kolizji obrończej, o której mowa w przepisie art. 85 § 1 k.p.k., ex ante (a więc jeszcze przed podjęciem jakichkolwiek kroków obrończych przez adwokata) nie należy wprawdzie z góry wykluczać. Wymaga ona jednak wcześniejszego wykazania, że w konkretnym układzie procesowym w materiale sprawy istnieją już tego rodzaju dowody, których ocena będzie nieuchronnie stawiała obrońcę w sytuacji konfliktowej względem jednego z bronionych przez niego mandantów (tj. będzie wymagała eksponowania tych elementów, które działają wyłącznie na korzyść jednego z oskarżonych). Reasumując należy zatem stwierdzić, że w postępowaniu akcesoryjnym w przedmiocie zastosowania tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych (art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze) ? z reguły ? nie wystąpi ryzyko prowadzenia obrony w warunkach sprzeczności interesów mandantów. Pogląd przeciwny musiałby się bowiem opierać na afirmacji założenia, że identyczny jest przedmiot postępowania w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej (karnej) i postępowania w przedmiocie zastosowania środka w postaci tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych. Jak już jednak wcześniej wspomniano, oba te postępowania charakteryzują się fundamentalnymi różnicami, przede wszystkim związanymi z przedmiotem tych postępowań (odpowiedzialność karna/dyscyplinarna z jednej strony i ustalenia odnoszące się do istnienia ?szczególnie uzasadnionych okoliczności sprawy? ? z drugiej) i zakresem przeprowadzanych w ich toku dowodów (jest rzeczą oczywistą, że innego typu postępowania dowodowego wymaga bowiem kwestia ustalenia sprawstwa obwinionego w głównym postępowaniu, innego ? dokonanie ocen co do zmaterializowania się szczególnie uzasadnionych okoliczności sprawy, co wymaga jedynie oceny charakteru zarzutu(-ów) postawionego(-ych) w postępowaniu karnym bądź dyscyplinarnym). W postępowaniu w przedmiocie tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych nie występuje więc niebezpieczeństwo ? nie tylko typowe dla głównego nurtu postępowania w przedmiocie odpowiedzialności karnej czy dyscyplinarnej, ale wręcz stanowiące podstawową rację bytu i stosowania reguły antykolizyjnej wyrażonej w przepisie art. 85 § 1 k.p.k. ? że eksponowanie pewnych aspektów zebranego materiału dowodowego czy określona ocena zagadnienia prawnego istotnego dla sprawy pociągnie za sobą pogorszenie (albo polepszenie) sytuacji procesowej jednego z mandantów kosztem drugiego. Nie jest przedmiotem tego postępowania odpowiedzialność karna/dyscyplinarna (co stwarzać może potrzebę wyraźnego opowiedzenia się przez obrońcę ? na przykład ? co do wartości dowodów przeprowadzonych czy zaprezentowania w sprawie stanowiska co do konieczności zróżnicowanej kwalifikacji prawnej czynów zarzucanych współsprawcom sądzonym w jednym postępowaniu), lecz ocena wpływu toczącego się postępowania na dobro adwokatury, a zatem ocena określonego postepowania karnego (dyscyplinarnego) z punktu widzenia ?szczególnie uzasadnionych okoliczności sprawy?. Krótko mówiąc, zarówno postępowanie przed sądem dyscyplinarnym orzekającym w przedmiocie zastosowania tymczasowego zawieszenia adwokata w czynnościach zawodowych, jak też samo posiedzenie tego sądu nie stanowi właściwego forum procesowego dla kwestionowania i podważania zasadności oskarżenia w sprawie dyscyplinarnej lub karnej, co aktualizowałoby ewentualnie stosowanie dyrektywy antykolizyjnej zawartej w przepisie art. 85 § 1 k.p.k. Przedmiotem rozstrzygnięcia jest tu kwestia o charakterze akcesoryjnym wobec postępowania głównego: istnienia szczególnie uzasadnionych okoliczności sprawy. Nie są przedmiotem tego postępowania ustalenia odnoszące się do odpowiedzialność dyscyplinarnej poszczególnych mandantów, występujących w rolach współsprawców, podżegaczy czy pomocników w postępowaniu głównym. Wystąpienie sytuacji obrony kolizyjnej w postępowaniu akcesoryjnym prowadzonym na podstawie art. 95j ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze mogłoby mieć miejsce jedynie wyjątkowo i w zasadzie wyłącznie wówczas, gdyby ? na przykład ? zgromadzony w sprawie materiał dowodowy świadczył jednoznacznie o tym, że doszło do oczywiście bezpodstawnego postawienia zarzutu działania we współsprawstwi