Orzeczenie WSD z dnia 8 czerwca 2019 r.

w sprawie dyscyplinarnej obw. adw. M.M. i adw. M.J. z odwołania obwinionych od orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Warszawie z dnia 5 grudnia 2018 r., SD 6/17,
na podstawie art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z art. 437 § 1 i 2 k.p.k.
orzeka:
co do obwinionego M.M., uchyla zaskarżone orzeczenie i na podstawie art. 17 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze umarza postępowanie w sprawie, przejmując koszty postępowania w całości na rachunek Izby Adwokackiej w Katowicach,
co do obwinionego M.J., zmienia zaskarżone orzeczenie w zakresie orzeczenia o kosztach, ustalając koszty postępowania na kwotę 1.000 zł., w pozostałym zakresie utrzymuje zaskarżone orzeczenia w mocy,
obciąża obwinionego M.J. kosztami postępowania odwoławczego w kwocie 1.000 zł.
UZASADNIENIE
Obwinieni adwokaci M.M. i M.J. w sprawie SD 6/17 stanęli przed Sądem Dyscyplinarnym Izby Adwokackiej w Katowicach na skutek wniosku Rzecznika Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Katowicach datowanego 6 kwietnia 2017 r. pod zarzutem przewinień dyscyplinarnych:
adw. M.M. ? tego, że w dniu 5 czerwca 2014 r. w Z. wbrew zakazowi zgłoszenia dowodu z zeznań świadka będącego adwokatem w celu ujawnienia przez niego wiadomości uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu, zawnioskował w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Z., sygn. VIII Ns 473/13, w charakterze świadka adwokata M.J., adwokata A.W. oraz adwokata R.M. na okoliczność objętą tajemnicą zawodową związaną ze świadczeniem pomocy prawnej spadkodawcy, tj. przewinienia dyscyplinarnego z art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 19 pkt 8 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu,
adw. M.J. ? tego, że w dniu 30 kwietnia 2015 r. w Z., będąc zobowiązanym do zachowania w tajemnicy wszystkiego, o czym dowiedział się w związku z wykonywaniem obowiązków służbowych, złożył zeznania w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Z., sygn. VIII Ns 473/13, ujawniając okoliczności i fakty pozostające w związku ze świadczeniem pomocy prawnej spadkodawcy, a w szczególności okoliczności związane ze sporządzeniem przez spadkodawcę testamentu holograficznego, tj. o popełnienie przewinienia dyscyplinarnego z art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 19 pkt 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu.
Orzeczeniem z dnia 5 grudnia 2018 r. Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Katowicach uznał:
adw. M.M. winnym tego, że w dniu 30 października 2014 r. w Z. wbrew zakazowi zgłoszenia dowodu z zeznań świadka będącego adwokatem w celu ujawnienia przez niego wiadomości uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu, zawnioskował w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Z., sygn. VIII Ns 474/13, w charakterze świadka adwokata M.J. na okoliczność objętą tajemnicą zawodową związaną ze świadczeniem pomocy prawnej spadkodawcy, tj. przewinienia dyscyplinarnego z art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 19 pkt 8 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu,
adw. M.J. winnym zarzucanego mu czynu, doprecyzowując opis czynu, że złożone przez niego zeznania były w charakterze świadka, oraz wskazując właściwą sygnaturę akt (sprostowaną przez Zastępcę Rzecznika Dyscyplinarnego na rozprawie), tj. przewinienia dyscyplinarnego z art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 19 pkt 8 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu.
Za te przewinienia Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Katowicach wymierzył na podstawie art. 81 ust. 1 pkt 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze każdemu z nich karę nagany i na podstawie wskazanych przepisów obciążył zryczałtowanymi kosztami postępowania w kwotach po 5.000 zł.
W toku dochodzenia dyscyplinarnego obwinieni nie przyznawali się do winy, nie kwestionując faktów będących źródłem stawianych zarzutów, ale kwestionując, aby takie ich działania leżące u podstaw zarzutów stanowiły przewinienia dyscyplinarne. Obwiniony adw. M.M. podniósł, że zgłoszenie przez niego wniosku dowodowego nie miało zmierzać do ujawnienia przez powołanego w charakterze świadka adwokata M.J. tajemnicy zawodowej, a obwiniony adw. M.J., że złożone zeznania nie naruszały tajemnicy zawodowej, gdyż dotyczyły okoliczności niezwiązanych z udzieleniem pomocy prawnej, a nadto porada dotycząca sporządzenia testamentu miała charakter ?przyjacielski?.
Uzasadniając orzeczenie, Sąd Dyscyplinarny podkreślił, że zeznania przed sądem dotyczące stanu zdrowia klienta, o których adwokat powziął wiedzę udzielając porady prawnej, są naruszeniem tajemnicy zawodowej (wskazując przykłady orzeczeń potwierdzających takie stanowisko), oraz że przewinienie obu obwinionych dotyczy istotnej dla adwokatury kwestii zachowania tajemnicy zawodowej, zachowanie tej tajemnicy ma charakter bezwzględny i każdy adwokat ma obowiązek jej zachowania, przestrzeganie tajemnicy adwokackiej buduje w społeczeństwie zaufanie do zawodu adwokata. Przy wymiarze kary jako okoliczność obciążającą Sąd podniósł, że obwinieni naruszyli jedną z podstawowych zasad wykonywania zawodu adwokata i nie korygowali swoich zachowań, mimo wiedzy o wszczęciu wobec nich dochodzenia dyscyplinarnego.
Od powyższego orzeczenia obwinieni złożyli odwołania, które sprowadzały się do kwestionowania, aby ich zachowania stanowiły przewinienie dyscyplinarne. Adw. M.M. zarzucił naruszenie prawa materialnego ? przepisu art. 4 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 19 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu oraz art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze, twierdząc, że błędnie sąd przyjął, iż złożony przez niego wniosek dotyczył wiadomości uzyskanych w związku z wykonywaniem zawodu oraz dokonał błędnej wykładni § 19 ust. 8 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu przez przyjęcie, iż dopuścił się deliktu dyscyplinarnego. Adw. M.J. zarzucił naruszenie przepisów postępowania ? art. 89 ust. 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze przez dowolną ocenę materiału dowodowego i uznania, że ujawnił on okoliczności pozostające w związku ze świadczeniem pomocy prawnej, błąd w ustaleniach faktycznych polegający na błędnym przyjęciu, że ujawnił okoliczności pozostające w związku ze świadczeniem pomocy prawnej, podczas gdy obejmowały one jedynie stan zdrowia spadkodawcy i nie dotyczyły one informacji uzyskanych w trakcie udzielania pomocy prawnej, a nadto zarzucił obciążeniu kosztami postępowania błędne ustalenie ich wysokości.
W odpowiedzi na odwołania obwinionych pokrzywdzona B.N. odniosła się do nich, wskazując, że ich zarzuty nie są zasadne, a sąd prawidłowo dokonał ustaleń, jak i oceny zachowania obwinionych, wskazała, jakie znaczenie ma zachowanie tajemnicy zawodowej przez adwokatów, że dotyczy tak samo aplikantów adwokackich, jaki jest zakres czasowy zachowania tajemnicy oraz podkreśliła bezwzględny charakter tej tajemnicy.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje:
Zasadne okazało się odwołanie adwokata M.M., aczkolwiek z całkowicie innej przyczyny niż podstaw podniesionych w odwołaniu i sprecyzowanych w zarzutach, a podniesionej przez Wyższy Sąd Dyscyplinarny z urzędu w granicach rozpoznania zakreślonych przepisem art. 95h ustawy ? Prawo o adwokaturze. Co do [odwołania] adwokata M.J. Wyższy Sąd Dyscyplinarny nie znalazł podstaw do jego uwzględnienia za wyjątkiem części orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego odnoszącej się do obciążenia obwinionego kosztami postępowania.
Zarzut jaki został postawiony adwokatowi M.M. przez Rzecznika Dyscyplinarnego we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego (i wcześniej w dochodzeniu) został oparty na twierdzeniu, że obwiniony adw. M.M. w dniu 5 czerwca 2014 r. w Z. w sprawie toczącej się przed Sądem Rejonowym w Z., sygn. VIII Ns 473/13 (sygnatura sprostowana na VIII Ns 474/13), zawnioskował dowód z zeznań świadków ? adwokatów: M.J., A.W. oraz R.M., naruszając tym zakaz wynikający z § 19 ust. 8 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu.
Tymczasem, jak wynika z zebranego materiału, w dniu 5 czerwca 2014 r. w sprawie VIII Ns 474/13 Sąd Rejonowego w Z. został złożony sporządzony na piśmie wniosek o przesłuchanie w charakterze świadków poza innymi wskazanymi osobami adwokatów: A.W. i R.M. Autorem tego wniosku jest adw. M.J., w tej dacie będący pełnomocnikiem wnioskodawcy J.S. W zebranym materiale nie ma innego wniosku, który mógłby pochodzić od obwinionego adwokata M.M., zresztą nie był on wówczas w żadnym charakterze umocowanym w tej sprawie, do której został złożony wniosek. W piśmie, co zrozumiałe, skoro adw. M.J. jest jego autorem, nie ma też powołania jego w charakterze świadka. Obwiniony adwokat M.M. taki wniosek (o dopuszczenie dowodu z zezna świadka adwokata M.J.) złożył natomiast na rozprawie w dniu 30 października 2014 r. w okolicznościach ?wymiany? pełnomocników wnioskodawcy (w miejsce adw. M.J. wstąpił do sprawy jako pełnomocnik wnioskodawcy obwiniony adw. M.M.).
Sąd Dyscyplinarny uznając za przewinienie dyscyplinarne i winę adwokata M.M. jego działanie związane z wnioskiem złożonym na rozprawie w dniu 30 października 2014 r., zmienił opis czynu na taki, jaki wynikał z zachowania obwinionego na rozprawie w tym dniu. Doszło więc do takiej sytuacji, że w miejsce zarzucanego przewinienia adw. M.J. został uznany winnym innego przewinienia, które nie było objęte zarzutem we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Należy zauważyć, że zdarzenie z dnia 5 czerwca i z dnia 30 października 2014 r. to dwa odrębne i odmienne zdarzenia niezwiązane podmiotowo (wniosek dowodowy z dnia 5 czerwca 2014 r. został faktycznie złożony, ale nie przez obwinionego adwokata M.M., a wniosek dowodowy z rozprawy w dniu 30 października 2014 r. został złożony przez obwinionego M.M., ale tego zdarzenia nie obejmował zarzut), jak i co do zakresu treściowego (wniosek dowodowy z dnia 5 czerwca 2014 r. dotyczył powołania w charakterze świadków adwokatów A.W. oraz R.M. a z dnia 30 października 2014 r. M.J.). Między tymi czynami nie zachodzi jakakolwiek tożsamość, a przede wszystkim dotycząca osoby sprawcy przewinienia. Z powyższego, Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Katowicach nie był władny dokonać takiej zmiany opisu czynu, sprowadzającej się do zamiany jednego na inny, a dokonując tego, skazał obwinionego za przewinienie nieobjęte wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.
Uchybienie przepisom postępowania w tej sytuacji jest uchybieniem rażącym, uznawanym w postępowaniu karnym za bezwzględną przyczynę odwoławczą i dlatego Wyższy Sąd Dyscyplinarny był zobligowany przepisem art. 95h ustawy ? Prawo o adwokaturze do wzięcia tego uchybienia pod rozwagę z urzędu i na podstawie art. 17 pkt 9 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze w stosunku do obwinionego adwokata M.M. umorzył postępowanie.
Nie wchodząc w szczegóły co do przyczyny będącej źródłem uchybienia, ta przyczyna tkwi w wyraźnie niedbałym rozpoznaniu stanu faktycznego przez Rzecznika Dyscyplinarnego (Zastępcę Rzecznika), ale również powierzchownej jego analizie przez Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Katowicach, czego wyrazem jest m.in. też treść uzasadnienia orzeczenia, w której doszło do wtórnego pomylenia zdarzeń i odniesienia winy obwinionego jako wnioskodawcy powołania w charakterze świadków troje adwokatów ? w sprzeczności z treścią sentencji tego orzeczenia.
Co do obwinionego adw. M.J., Wyższy Sąd Dyscyplinarny nie dopatrzył się błędu Sądu Dyscyplinarnego w poczynionych ustaleniach faktycznych co do zarzutu stawianego obwinionemu, ale również w zakresie, jakim w ogólności odnosi się do obu obwinionych, a dotyczy znaczenia i zakresu tajemnicy adwokackiej. W pełni w takim zakresie Wyższy Sąd Dyscyplinarny podziela argumentację zawartą w odpowiedzi na odwołania obwinionych złożonej przez pokrzywdzoną B.N. Wobec tego, że zachowanie tajemnicy adwokackiej jest podstawą wykonywania zawodu, a wokół jej znaczenia i zakresu narosło wiele publikacji, komentarzy i orzeczeń, w uzasadnieniu tego orzeczenia Wyższy Sąd Dyscyplinarny skupi się przede wszystkim na zagadnieniach związanych z rozpoznaniem niniejszej sprawy.
W pierwszym rzędzie należy wskazać, że wbrew twierdzeniu obwinionego złożone przez niego zeznania dotyczyły okoliczności, co do których powziął on wiedzę w związku z udzieleniem pomocy prawnej. Obwiniony błędnie uważa, że nie są objęte tajemnicą adwokacką spostrzeżenia poczynione przez adwokata udzielającego pomocy prawnej w czasie jej udzielania. Jak wynika wprost z treści § 19 ust. 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, ale również z treści art. 6 ust. 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze, adwokat jest zobowiązany utrzymać w tajemnicy wszystko, o czym dowiedział się w związku z udzielaniem pomocy prawnej czy wykonywaniem innych obowiązków zawodowych. Zakreślenie tajemnicy adwokackiej do wszystkiego, o czym adwokat dowiedział się w tych okolicznościach, obejmuje całą wiedzę, a nie tylko informacje pochodzące od osoby, której pomocy prawnej udziela i informacje udzielone przez adwokata przy udzieleniu tej pomocy. Jedyną granicą, poza którą nie można posiadanej wiedzy uznawać za tajemnicę adwokacką jest brak związku uzyskanej wiedzy z udzielaniem pomocy prawnej i takiemu stanowisku obwinionego wyrażanemu w sprawie nie sposób odmówić racji.
W niniejszej sprawie nie może jednak być jakichkolwiek wątpliwości, że powzięcie wiedzy w drodze obserwacji i spostrzeżeń w trakcie udzielania porady prawnej co do kondycji zdrowotnej spadkodawcy w zakresie zdolności testowania, pozostawało w związku z udzielaniem tej porady. W dodatku polegała ona na udzielaniu wskazówek, jak powinien być sporządzony testament holograficzny. W końcu należy wskazać, że niezależnie, czy pomoc prawna jest udzielana jako ?przyjaciel rodziny? czy też w wykonaniu obowiązków aplikanta adwokackiego (bez uprawnień samodzielnego wykonywania zawodu, działającego pod opieką patrona) jest to pomoc prawna w związku z wykonywaniem zawodu. Wszak zawód wykonywany przez adwokatów i aplikantów adwokackich jest tożsamy, różni się głównie tym, że pieczę zawodową nad aplikantem adwokackim sprawuje patron ? adwokat i nie ma on samodzielnych uprawnień do wykonywania zawodu. Aplikanci adwokaccy i adwokaci są takim samymi członkami adwokatury (art. 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze) i odpowiadają za przewinienia dyscyplinarne na równi z adwokatami (art. 80 przy uwzględnieniu ograniczeń z art. 83 ustawy ? Prawo o adwokaturze).
Wyższy Sąd Dyscyplinarny nie znalazł też podstaw do zmiany na korzyść obwinionego wymierzonej kary nagany. Sąd podziela wskazany przez Sąd Dyscyplinarny Izby Adwokackiej w Katowicach jako okoliczność obciążającą argument, że obwiniony nie skorygował ani swych poglądów, ani swego działania po wszczęciu przez Rzecznika postępowania wyjaśniającego na skutek skargi pokrzywdzonej, datowanej na dzień 13 listopada 2014 r., wskazującej na ewentualność przewinienia dyscyplinarnego wynikającego z powołania adwokata M.J. w charakterze świadka. Zeznania takie zostały mimo to złożone w dniu 30 kwietnia 2015 r. Obwiniony miał czas na przemyślenie zasadności dążenia do realizacji zamierzonych zeznań w charakterze świadka, a jeśli miał jakiekolwiek wątpliwości, mogli je rozwiać koledzy adwokaci będący dla niego autorytetem.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny za zasadny uznał zarzut obwinionego dotyczący podstawy obciążenia kosztami postępowania. Sąd Dyscyplinarny za podstawę orzeczenia o kosztach przyjął pkt 2 uchwały nr 23/2017 Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 1 lipca 2017 r. w sprawie określenia wysokości zryczałtowanych kosztów postępowania dyscyplinarnego, ale nie uzasadnił, w czym upatrywał, że zasady słuszności wymagają podwyższenia kosztów w stosunku do określonych w pkt. 1 tej uchwały. Wskazał także, że obciążył obwinionego kosztami postępowania dyscyplinarnego, pomijając w orzeczeniu etap postępowania, obejmujący dochodzenie dyscyplinarne. Kwota obciążenia przekracza też granice zakreślone w pkt 2 uchwały na kwotę 3.000 zł. Wyższy Sąd Dyscyplinarny, nie znajdując podstaw do podwyższenia obciążenia zryczałtowanymi kosztami na podstawie pkt. 2 uchwały, zmienił orzeczenie, przyjmując za podstawę określenia ich wysokości pkt 1 tej uchwały.
W związku z powyższym Wyższy Sąd Dyscyplinarny orzekł, jak w sentencji.