Orzeczenie WSD z dnia 7 grudnia 2019 r.

w sprawie dyscyplinarnej obw. adw. R.B. z odwołania adw. K.T. od postanowienia Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Gdańsku z dnia 27 czerwca 2019 roku, SD 8/19,
na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze
postanawia:
uchyla zaskarżone postanowienie Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Gdańsku z dnia 27 czerwca 2019 r., SD 8/19 i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Dyscyplinarnemu Izby Adwokackiej w Gdańsku, pozostawiając orzeczenie o kosztach sądowi I instancji.
UZASADNIENIE
Rzecznik Dyscyplinarny Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku w dniu 31 grudnia 2018 r. złożył do Sądu Dyscyplinarnego Pomorskiej Izby Adwokackiej wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko adwokatowi R.B., zarzucając mu, że udzielając pełnomocnictwa substytucyjnego adw. K.T. do udziału w posiedzeniu Sądu Rejonowego Gdańsk ? Północ w Gdańsku, które odbyło się w dniu 16 lutego 2017 r., nie zachował powinności lojalności i koleżeństwa wobec wymienionej adwokat, nie rozliczając się z nią w pełni z należności uzgodnionej za zastępstwo substytucyjne, tj. dopuścił się przewinienia dyscyplinarnego określonego w § 4 i § 31 ust. 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu w zw. z art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze.
Podstawą złożenia ww. wniosku były następujące ustalenia Rzecznika Dyscyplinarnego.
Adwokat K.T. złożyła do Rzecznika Dyscyplinarnego pismo nazwane ?Wniosek o rozstrzygnięcie sprawy?, w którym skarżyła się na zachowanie wobec niej adw. R.B. Zarzuciła mu, że wbrew ustaleniom nie uiścił w całości należności za czynności wykonane na podstawie pełnomocnictwa substytucyjnego, tj. za udział w posiedzeniu Sądu Rejonowego Gdańsk ? Północ w dniu 16 lutego 2017 r. Rozmawiając telefonicznie adw. R.B. i adw. K.T. uzgodnili kwotę wynagrodzenia za zastępstwo. Adwokat R.B. proponował stawkę 100 zł, jednak później zaakceptował podaną przez adw. K.T. kwotę 150 zł. Adwokat K.T. po posiedzeniu Sądu zwróciła akta do kancelarii obwinionego, przekazała pocztą elektroniczną informację o przebiegu posiedzenia oraz wystawiła fakturę VAT nr 2/02/17 na kwotę 150 zł plus VAT ? razem 184,50 zł. Adwokat R.B. zakwestionował wysokość podanej na fakturze kwoty, tj. kwestionował doliczenie do kwoty 150 zł podatku, domagał się korekty faktury. Pokrzywdzona odmówiła korekty i stanowczo twierdziła w swoich zeznaniach, że ustalona kwota wynagrodzenia wynosiła 150 zł netto. Adwokat R.B. wobec odmowy korekty faktury w dniu 27 lutego 2017 r., przelał na konto pokrzywdzonej jedynie kwotę 100 zł.
Zeznania K.T. co do uzgodnień wysokości wynagrodzenia za zastępstwo potwierdzili świadkowie adw. K.D. i adw. M.S. Obwiniony adw. R.B. w swoich wyjaśnieniach nie kwestionował kwoty 150 zł, ale jego zdaniem była to kwota brutto. Gdy nie otrzymał korekty faktury, zapłacił 100 zł.
Rzecznik Dyscyplinarny ocenił zachowanie adw. R.B. wobec adw. K.T. jako nieetyczne, naruszające zasady lojalności i koleżeństwa, tj. jako przewinienie dyscyplinarne ujęte w § 4 i § 31 ust. 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu w zw. z art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze.
Postanowieniem z dnia 27 czerwca 2019 r. Sąd Dyscyplinarny Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku z urzędu umorzył postępowanie w trybie art. 339 § 3 pkt 1 w zw. z art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze i postanowił przekazać akta sprawy Rzecznikowi Dyscyplinarnemu celem analizy pisma adw. K.T. i rozważenia potrzeby wszczęcia postępowania dyscyplinarnego związanego z użytymi w tym piśmie sformułowaniami i ocenami zachowania.
Sąd Dyscyplinarny oceniając wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, uznał, że spór między adwokatami ma charakter wyłącznie cywilny i podlega kognicji sądu powszechnego. Jego zdaniem adw. R.B. i adw. K.T. spierają się, czy umówione wynagrodzenie zawierało w sobie należny VAT czy też do kwoty 150 zł należy ten podatek doliczyć. Zdaniem sądu I instancji sprawy tej nie należy traktować jako sprawy dyscyplinarnej i próba wpisania jej w znaczenie deliktu opisanego w § 31 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu nie znajduje uzasadnienia. Z uwagi zaś na umiejscowienie § 4 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu w przepisach ogólnych oraz brak dokładnego sprecyzowania zachowań zakazanych nie może ten przepis stanowić podstawy odpowiedzialności bez powiązania z konkretną normą zamieszczoną w dalszych rozdziałach Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu.
Sąd I instancji, dokonując wstępnej kontroli wniosku Rzecznika na podstawie zgromadzonych dowodów, opisu czynu i przytoczonych okoliczności, uznał w sprawie tej brak znamion czynu zabronionego i umorzył postępowanie na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze.
Od ww. postanowienia odwołała się pokrzywdzona adw. K.T., zarzucając mu:
obrazę prawa materialnego, tj. § 31 ust. 1 w zw. z § 4 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu w zw. z art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze, poprzez błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że brak wywiązania się z obowiązku zapłaty wobec innego adwokata za zlecone czynności nie stanowi deliktu dyscyplinarnego, a jedynie ?sprawę cywilną?,
obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 7 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze, poprzez dowolną ocenę dowodów w postaci zeznań pokrzywdzonej oraz załączonych do akt sprawy korespondencji e-mail, faktury i potwierdzenia przelewu, co skutkowało błędem w ustaleniach faktycznych, że obwiniony zapłacił pokrzywdzonej kwotę 150 zł brutto, a jej zdaniem zapłata winna była wynosić 150 zł netto (184,50 zł brutto), podczas gdy obwiniony zapłacił pokrzywdzonej jedynie 100 zł brutto więc kwotę bezspornie niższą niż umówiona,
obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, tj. art. 339 § 5 w zw. z art. 117 § 1 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze poprzez niezawiadomienie pokrzywdzonej o terminie posiedzenia w przedmiocie umorzenia postępowania, co uniemożliwiało pokrzywdzonej zajęcie przed Sądem stanowiska w sprawie, wobec czego poczynione w sprawie ustalenia faktyczne są wadliwe.
Skarżąca wniosła o uchylenie postanowienia Sądu w całości i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji.
W uzasadnieniu odwołania adw. K.T. podniosła, że brak zapłaty ustalonego wynagrodzenia za zastępstwo przed Sądem jest przewinieniem dyscyplinarnym: ?Adwokat winien przestrzegać w stosunku do kolegów zasad uprzejmości, lojalności i koleżeństwa? (§ 31 ust. 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu). Umorzenie postępowania i uznanie przez sąd I instancji, że czyn zarzucany adw. R.B. nie zawiera znamion przewinienia dyscyplinarnego odczuła jako lekceważenie jej ze strony organów adwokatury. Zwraca też uwagę na pkt 3 postanowienia o przekazaniu akt sprawy Rzecznikowi celem analizy pisma pokrzywdzonej pod kątem rozważenia wszczęcia postępowania dyscyplinarnego z powodu użytych w jej piśmie do Okręgowej Rady Adwokackiej w Gdańsku sformułowań i ocen zachowań.
Nadto pokrzywdzona podnosi zarzut braku powiadomienia jej o terminie posiedzenia Sądu w przedmiocie umorzenia postępowania a zgodnie z treścią przepisu art. 339 § 5 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze, Sąd Dyscyplinarny miał obowiązek zawiadomić strony o posiedzeniu Sądu.
Na posiedzeniu Wyższego Sądu Dyscyplinarnego zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego wniósł o uwzględnienie odwołania pokrzywdzonej, podnosząc, że umorzenie postępowania jest przedwczesne, a postanowienie Sądu nie zawiera opisu czynu zarzucanego obwinionemu.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
W ocenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego odwołanie pokrzywdzonej jest zasadne.
Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że brak należytego rozliczenia między adwokatami może stanowić przewinienie dyscyplinarne jako pozostające w sprzeczności z zasadami koleżeństwa, lojalności i uczciwości. Tego rodzaju zachowanie stanowić może także wyraz lekceważenia drugiej strony. Zależy to oczywiście od okoliczności danej sprawy, relacji między adwokatami itp.
Zdaniem Wyższego Sądu Dyscyplinarnego sąd I instancji przedwcześnie, bez wszechstronnej oceny sprawy, a jedynie wstępnie oceniając zarzut postanowiony przez Rzecznika Dyscyplinarnego, uznał, że jest to tylko sprawa cywilnoprawna dotycząca rozliczeń między adwokatami. W sprawie niniejszej bezsporne jest, że adwokaci uzgodnili wynagrodzenie za zastępstwo procesowe na kwotę 150 zł. Adw. K.T. twierdzi, że jest to kwota netto i powinna być powiększona o VAT, zaś adw. R.B., że to kwota brutto. W tej sytuacji zupełnie niezrozumiałe jest, dlaczego obwiniony zapłacił pokrzywdzonej jedynie 100 zł. Obwiniony w żaden sposób nie wytłumaczył pokrzywdzonej swojej decyzji. Adwokat R.B. w swoich wyjaśnieniach podał, że zapłata 100 zł była spowodowana zapłatą podatków za adw. K.T. Zdaniem Wyższego Sądu Dyscyplinarnego takie wyjaśnienia obwinionego są niewiarygodne i nie znajdują żadnego oparcia w materiale dowodowym sprawy. Skąd bowiem adwokat R.B. miał znać wysokość podatku płaconego przez adw. K.T., skalę tego podatku oraz Urząd Skarbowy właściwy dla pokrzywdzonej.
Słuszny jest także zarzut naruszenia przepisów postępowania, tj. art. 339 § 5 w zw. z art. 117 § 1 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze polegający na braku powiadomienia pokrzywdzonej o terminie posiedzenia Sądu Dyscyplinarnego w przedmiocie umorzenia postępowania. Pokrzywdzona miała prawo wziąć udział w posiedzeniu Sądu i jako strona bezpośrednio zainteresowana zająć stanowisko w sprawie. Została tego prawa pozbawiona na skutek braku zawiadomienia o terminie posiedzenia.
Tego rodzaju naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć na decyzję sądu I instancji musi skutkować uchyleniem zaskarżonego postanowienia i przekazaniem sprawy Sądowi Dyscyplinarnemu do rozpoznania.
Sąd Dyscyplinarny Pomorskiej Izby Adwokackiej ma wątpliwości, czy § 4 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu może stanowić podstawę odpowiedzialności dyscyplinarnej adwokata z uwagi na zamieszczenie go w Rozdziale I w ?Przepisach ogólnych?, jednak równie uprawniony jest pogląd przeciwny. Podstawą odpowiedzialności dyscyplinarnej jest bowiem norma prawa materialnego art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze, który stanowi, że: ?Adwokaci i aplikanci adwokaccy podlegają odpowiedzialności za postępowanie sprzeczne z prawem, zasadami etyki lub godności zawodu bądź za naruszenie swych obowiązków zawodowych (...)?.
Zbiór Zasad nie jest ?kodeksem? sensu stricto, lecz zbiorem zaleceń opatrzonym szczególnym reżimem wewnątrzśrodowiskowego ścigania zachowań naruszających wspomniane zalecenia co koresponduje z zapisem ustawowym (art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze). Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu nie posiada części ogólnej i szczególnej na wzór kodeksu karnego. Rozdział I Zbioru Zasad ?Przepisy ogólne? nie może być wyodrębniony z całości regulacji i traktowany na wzór kodeksu karnego jako zbiór określający zasady odpowiedzialności. Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu nie zawiera katalogu zamkniętego zachowań, które stanowią przewinienie dyscyplinarne i pod odpowiedzialność podpadają zachowania także takie, które nie zostały stypizowane w Zbiorze, ale mogą być oceniane jako ?uchybienia etyce adwokackiej lub naruszenie godności zawodu? (vide J. Naumann, Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu. Komentarz, str. 51-52).
W sprawie niniejszej Rzecznik Dyscyplinarny zakwalifikował przewinienie zarzucane adw. R.B. z § 4 i § 31 ust. 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu (zasada uprzejmości, lojalności i koleżeństwa), a więc nie oparł zarzutu tylko na przepisie ogólnym § 4.
Sąd I instancji po przeprowadzeniu rozprawy i postępowania dowodowego winien dokonać wszechstronnej oceny zachowania adw. R.B. wobec koleżanki adw. K.T. i ustalić, czy zapłata kwoty 100 zł za zastępstwo procesowe bez żadnego uzgodnienia z pokrzywdzoną i bez żadnego wyjaśnienia jej przyczyn takiej decyzji da się pogodzić z zasadami etyki adwokackiej, tj. koleżeństwa, uprzejmości, lojalności, szacunku. Nie przesadzając wyniku oceny całości materiału dowodowego i okoliczności sprawy, należy mieć na uwadze, że obwiniony nie kwestionuje ustalenia wysokości wynagrodzenia na 150 zł, więc dziwi jego decyzja o zapłacie jedynie 100 zł.
Podkreślenia wymaga, że w tej sprawie nie chodzi jedynie o to, czy ustalona kwota wynagrodzenia za zastępstwo to kwota brutto czy netto, lecz przede wszystkim o zachowanie adw. R.B. wobec pokrzywdzonej polegające na zapłacie wg własnego uznania jedynie 100 zł. Tłumaczenie obwinionego, że wielokrotnie za zastępstwo procesowe płacił 100 zł oraz że zastępstwo, którego podjęła się pokrzywdzona, dotyczyło sprawy z urzędu, a wynagrodzenia za tego typu sprawy są niskie, nie stanowi usprawiedliwienia. To adwokat przecież decyduje, czy będzie prowadził sprawy z urzędu. Wiadomym jest, że w wielu sprawach z urzędu wynagrodzenia adwokackie są bardzo niskie, lecz to ryzyko nie może obciążać osoby zastępującej wyznaczonego z urzędu adwokata zwłaszcza, gdy wynagrodzenie zostało uzgodnione między adwokatami. Poza tym, w tym czasie, gdy koleżanka zastępowała obwinionego na sprawie z urzędu, miał on możliwość zajęcia się innymi, ważniejszymi wg niego sprawami.
Reasumując, umorzenie postępowania jedynie na podstawie wstępnej oceny wniosku Rzecznika Dyscyplinarnego i przyjęcie, że zarzucany czyn nie zawiera znamion przewinienia dyscyplinarnego, jest przedwczesne.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny nie podziela stanowiska sądu dyscyplinarnego I instancji o przekazaniu sprawy Rzecznikowi Dyscyplinarnego celem oceny pisma ? wniosku pokrzywdzonej. Autorka skargi opisuje zachowanie wobec niej kolegi-adwokata, przedstawia swoje stanowisko co do uzgodnionego wynagrodzenia za zastępstwo. Pismo to nie zawiera słów obraźliwych. Każdy, kto występuje z jakimś żądaniem bądź skarży się na zachowanie innej osoby siłą rzeczy opisuje zdarzenie czy też zachowanie tej osoby i dokonuje, co oczywiste, subiektywnej oceny przedstawionej sytuacji. Poza tym Sąd nie wskazuje, do jakich słów czy sformułowań pokrzywdzonej ma zastrzeżenia. Odnosi się wrażenie, że sąd I instancji więcej uwagi poświęcił treści skargi pokrzywdzonej niż ocenie zachowania obwinionego (wg pokrzywdzonej zachowania nagannego) adw. R.B. wobec koleżanki, na które to zachowanie adw. K.T. skarży się do Okręgowej Rady Adwokackiej w Gdańsku.
Mając na względzie naruszenie przepisów prawa materialnego, przepisów postępowania oraz przedstawione wyżej okoliczności, postanowienie sądu I instancji o umorzeniu postępowania należało uchylić i sprawę przekazać temu sądowi do rozpoznania.
Podstawą prawną postanowienia Wyższego Sądu Dyscyplinarnego stanowi art. 437 § 1 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze.