Orzeczenie WSD z dnia 14 stycznia 2017 r.

(?) ustawa ? Prawo o adwokaturze nie zna środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych obwinionego na okres 6 miesięcy lub jakikolwiek inny okres. Zgodnie z art. 95j ust. 3 ustawy ? Prawo o adwokaturze tymczasowo zawieszony może w każdym czasie składać wniosek o uchylenie postanowienia o tymczasowym zawieszeniu. Na postanowienie w przedmiocie wniosku zażalenie przysługuje tylko wtedy, gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej trzech miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego zawieszenia. Zatem z ust. 3 art. 95j ustawy ? Prawo o adwokaturze należy wywieść, iż nie jest możliwe określenie okresu, na jaki środek ten jest wobec obwinionego stosowany, albowiem takie dookreślenie powodowałoby sprzeczność ze wskazanym wyżej przepisem ustawy.

Zgodzić się trzeba ze skarżącym, iż instytucja przewidziana art. 95j ustawy ? Prawo o adwokaturze ma charakter wyjątkowy, a to z uwagi na jej bardzo restrykcyjny charakter, a nadto z uwagi na poważną stygmatyzację w środowisku zawodowym, która to stygmatyzacja jest następstwem orzeczenia tego środka przez Sąd Dyscyplinarny i jego natychmiastowej wykonalności.

Zważyć należy, że każde zachowanie adwokata lub aplikanta adwokackiego naruszające przepisy prawa i powodujące wszczęcie wobec nich postępowania dyscyplinarnego lub karnego jest naganne. Naganność danego czynu wynikająca z samego faktu jego popełnienia nie może być jednak jedyną okolicznością uzasadniającą tymczasowe zawieszenie w czynnościach zawodowych, w takim bowiem wypadku każde wszczęcie postępowania, o którym mowa w komentowanym przepisie, uzasadniałoby stosowanie tego restrykcyjnego i dolegliwego środka. Oprócz naganności istnieć muszą inne okoliczności, które uzasadniałyby stosowanie takiego środka (postanowienie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 1 września 2012 roku, WSD 92/12).

Zgodnie z ugruntowanym poglądem i orzecznictwem szczególną okolicznością uzasadniającą zastosowanie wobec adwokata tego niezmiernie restrykcyjnego środka jest przede wszystkim tak wysoka naganność postępowania obwinionego, która zgodnie z hierarchią wartości etyczno-moralnych, wyklucza w społecznym odbiorze możliwość wykonywania przez obwinionego zawodu adwokata. Wyższy Sąd Dyscyplinarny konsekwentnie (również w składzie orzekającym) widzi zasadniczą różnicę pomiędzy instytucją środka zapobiegawczego a tymczasowym zawieszeniem w czynnościach zawodowych. Środki zapobiegawcze są stosowane w celu zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania karnego, której to funkcji nie spełnia zawieszenie w czynnościach zawodowych. Środki zapobiegawcze wyjątkowo stosować można także w celu zapobiegnięcia popełnieniu przez oskarżonego nowego ciężkiego przestępstwa. Można co prawda uznać, że tymczasowe zawieszenie adwokata w czynnościach zawodowych zapobiega popełnieniu nowego przestępstwa związanego z działalnością zawodową adwokata, co jednak z uwagi na upływ czasu pomiędzy zdarzeniami objętymi wnioskiem o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, a datą orzeczenia zawieszenia obwinionego w czynnościach zawodowych byłoby błędne i nadmiernie uciążliwe. Taka odległość czasowa i fakt, że wcześniej ani Rzecznik Dyscyplinarny, ani sąd I instancji nie widzieli takiej konieczności wydaje się wskazywać, że środek ten został zrównany ze znanym z kodeksu postepowania karnego środkiem zapobiegawczym, a z uzasadnienia zaskarżonego postanowienia pomimo zastrzeżeń nie da się wyeliminować kontekstu, w jakim orzeczono ten środek, a mianowicie notoryczne [nie]usprawiedliwione niestawiennictwo na kolejne terminy posiedzeń.

Tymczasowe zawieszenie w czynnościach zawodowych adwokata jest środkiem szczególnym także dlatego, że jego skutki nie dadzą się porównać z zawieszeniem w wykonywaniu zawodu osoby pozostającej w stosunku pracy. Zawieszenie oznacza dla adwokata faktycznie brak środków do życia, powoduje utratę zaufania klientów, prowadzi do poniżenia ze strony otoczenia, czyli niewątpliwą degradację społeczną o skutkach wyjątkowo dotkliwych. Zatem jego stosowanie musi być niezwykle rozważne, co nakazuje uprzednie dokonanie pełnej i wszechstronnej analizy dowodów przez sąd dyscyplinarny, także zebranych w postępowaniu karnym przeciwko obwinionemu (postanowienie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 9 czerwca 2001 roku, WSD 27/01). Sąd I instancji swoje orzeczenie natomiast oparł w zdecydowanej części na zaprezentowanym przez Rzecznika Dyscyplinarnego zestawieniu spraw, których podmiotem miał być obwiniony. Jeżeli rzeczywiście na orzeczenie środka w niniejszej sprawie miały mieć wpływ inne przewinienia (postępowania wobec obwinionego), to sąd I instancji powinien szczegółowo się z nimi zapoznać i ocenić wszystkie okoliczności w kontekście środka, o jaki wnioskował Rzecznik Dyscyplinarny.

Jak stwierdził Wyższy Sąd Dyscyplinarny w postanowieniu z dnia 1 września 2012 roku, WSD 92/12, naganność postępowania wynikająca z toczącego się przeciwko adwokatowi postępowania dyscyplinarnego lub karnego nie może stanowić samodzielnej przesłanki zawieszenia w czynnościach zawodowych na podstawie art. 95j ustawy ? Prawo o adwokaturze bez wskazania dalszych, konkretnych, szczególnie uzasadnionych okoliczności sprawy. Fakultatywne stosowanie tego środka uzależnione jest zatem od szczególnie uzasadnionych okoliczności danej sprawy. Zważyć należy, że każde zachowanie adwokata lub aplikanta adwokackiego naruszające przepisy prawa i powodujące wszczęcie wobec nich postępowania dyscyplinarnego lub karnego jest naganne. Naganność danego czynu wynikająca z samego faktu jego popełnienia nie może być jednak jedyną okolicznością uzasadniającą tymczasowe zawieszenie w czynnościach zawodowych, w takim bowiem wypadku każde wszczęcie postępowania, o którym mowa w tym przepisie uzasadniałoby stosowanie tego restrykcyjnego i dolegliwego środka. Oprócz niej istnieć muszą inne okoliczności, które uzasadniałyby stosowanie takiego środka.

Należy również pamiętać, na co już zwracał uwagę Wyższy Sąd Dyscyplinarny, iż nawet pociągnięcie adwokata do odpowiedzialności karnej samo przez się nie stanowi podstawy do zawieszenia go w czynnościach zawodowych. Konieczne jest jeszcze ustalenie, że zarzucony czyn jest bądź naruszeniem obowiązków adwokata, bądź poniża godność zawodu. Tymczasowe zawieszenie w wykonywaniu czynności zawodowych członka adwokatury uzasadnione jest szczególnymi okolicznościami sprawy tylko wtedy, gdy jego postępowanie daje podstawę do jednoznacznie ujemnej i surowej oceny jego postawy etyczno-moralnej w świetle zasad postępowania obowiązujących adwokata. Przedstawione obwinionemu w niniejszym postępowaniu zarzuty powinny wskazywać (czego nie sposób oczywiście interpretować w kategoriach przesądzenia ewentualnej odpowiedzialności, w szczególności biorąc pod uwagę stan zdrowia obwinionego i przebyte choroby) na możliwość dopuszczenia się przez niego czynów, które na płaszczyźnie odpowiedzialności dyscyplinarnej, w wypadku ich potwierdzenia, stawiają pod fundamentalnym znakiem zapytania kwalifikacje etyczne obwinionego do dalszego wykonywania zawodu adwokata (orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 13 grudnia 2014 roku, WSD 15/14).

W kontekście niniejszej sprawy, w jej stanie faktyczny Wyższy Sąd Dyscyplinarny nie doszukał się szczególnie uzasadnionych okoliczności, które mogłyby stanowić podstawę stosowanie środka w postaci tymczasowego zawieszenia w czynnościach zawodowych, zatem należało orzec, jak w sentencji.