Orzeczenie WSD z dnia 12 października 2019 r.

w sprawie dyscyplinarnej obw. adw. K.F. z odwołania obrońcy obwinionego od orzeczenia Sądu Dyscyplinarnego Izby Adwokackiej w Gdańsku z dnia 6 maja 2019 r., SD 6/19,
na podstawie art. 437 § 1 k.p.k. w zw. z art. 95n ustawy ? Prawo o adwokaturze
orzeka:
utrzymuje zaskarżone orzeczenie w mocy,
kosztami postępowania odwoławczego w kwocie 1.000 zł przed Wyższym Sądem Dyscyplinarnym obciąża obwinionego.
UZASADNIENIE
Adwokat K.F. na podstawie wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego z dnia 17 grudnia 2018 r., został obwiniony o to, że w dniu 28 stycznia 2016 r. podczas obrad Rady Gminy X nie zachował umiaru w swojej wypowiedzi, gdzie podczas swojego wystąpienia zacytował słowa Józefa Piłsudskiego ?Naród wspaniały, tylko ludzie [?]?, które skierowane zostały do radnych gminy X, czym dopuścił się przewinienia dyscyplinarnego z art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 4 w zw. z § 27 ust. 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, a nadto o to, że nie poinformował Okręgowej Rady Adwokackiej w Bydgoszczy o otwarciu filii swojej kancelarii w Y i Bydgoszczy, czym dopuścił się przewinienia dyscyplinarnego z art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 4 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu w zw. z § 1 pkt 13 Regulaminu wykonywania zawodu adwokata kancelarii indywidualnej i spółkach, co do którego Rzecznik Dyscyplinarny pismem z dnia 6 maja 2019 r. sprecyzował, że czyn ten został popełniony w dniu 3 września 2014 r.
Sąd Dyscyplinarny Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku orzeczeniem z dnia 6 maja 2019 r. wydanym w sprawie SD 6/19 uznał obwinionego Adwokata K.F. winnym przewinienia dyscyplinarnego opisanego w punkcie 1 wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego z dnia 17 grudnia 2018 r., wyczerpującego dyspozycję art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 4 w zw. z § 27 ust. 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu i za to na podstawie art. 81 ust. 1 pkt 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze wymierzył mu karę upomnienia, natomiast uniewinnił go w zakresie czynu zarzucanego mu w punkcie 2 wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego z dnia 17 grudnia 2018 r. wyczerpującego dyspozycję art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 4 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu.
Jednocześnie na podstawie art. 95l ust. 1 i 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 1 ust. 1 pkt 1 i 2 uchwały nr 44/2015 Naczelnej Rady Adwokackiej z dnia 19 września 2015 r. w sprawie wysokości zryczałtowanych kosztów postępowania dyscyplinarnego obciążył obwinionego kosztami postępowania dyscyplinarnego w kwocie 2.000 zł, w tym 1.000 zł za dochodzenie i 1.000 zł za postępowanie sądowe I-instancyjne, zasądzając je na rzecz Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku.
W uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia Sąd Dyscyplinarny I instancji ustalił, iż istotą zarzucanego obwinionemu czynu jest niewłaściwe zachowanie obwinionego polegające na użyciu pod adresem radnych cytatu ?Naród wspaniały, tylko ludzie [?]? podczas obrad Rady Gminy X. Wskazano, że powyższe działanie stanowiło niewątpliwie naruszenie standardów kultury wypowiedzi adwokata. Niezależnie bowiem od poziomu emocji występującego pomiędzy stronami, adwokatowi nie wolno ani pisemnie, ani ustnie uciekać się do sformułowań niemieszczących się w granicach pojęcia taktu i umiaru, a nadto trudno usprawiedliwiać i uznawać za adekwatne do specyfiki sytuacji przytaczanie fragmentów wypowiedzi zawierających obraźliwe określenia w każdym przypadku występowania przed osobami publicznymi, również biorąc pod uwagę cel wypowiedzi, jakim w świetle wyjaśnień obwinionego było zmotywowanie tych osób do określonego zachowania. Podkreślił, że adwokata z racji powołania zawodowego oraz jego pozycji w szeroko pojętym wymiarze sprawiedliwości winien cechować przede wszystkim ? pomijając wiedzę prawniczą ? takt i opanowanie, stąd za niedopuszczalne należy uznać zastosowaną przez obwinionego formę wypowiedzi skierowaną do radnych gminy, którzy dodatkowo z mocy ustawy korzystają z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych.
Sąd Dyscyplinarny I instancji podkreślił, że w sytuacji dopuszczenia się wyżej opisanego przewinienia dyscyplinarnego nie można przyjąć, że doszło do przedawnienia karalności przewinienia popełnionego w dniu 28 stycznia 2016 r., jako że rozstrzygnięcie sądu dyscyplinarnego w dniu 6 maja 2019 r. nastąpiło przed upływem pięcioletniego terminu, o którym mowa w art. 88 ust. 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze.
W zakresie drugiego z zarzutów przypisywanych obwinionemu wskazano, że w zgłoszeniu rozpoczęcia wykonywania zawodu w kancelarii adwokackiej z dnia 3 września 2014 r. adwokat K.F. zawiadomił jednocześnie o rozpoczęciu wykonywania zawodu w następujących filiach kancelarii adwokackiej: w Gdańsku pod adresem [?], w Bydgoszczy pod adresem [?] oraz w Y pod adresem [?].
W ocenie Sądu obwiniony dopełnił ciążącego na nim obowiązku zgłoszenia wykonywania zawodu w filiach kancelarii, zawiadamiając o tym izbę adwokacką właściwą ze względu na jego siedzibę zawodową, zgłoszenia dokonał przed rozpoczęciem wykonywania zawodu.
Odwołanie od orzeczenia złożył obrońca obwinionego adwokat D.K., zaskarżając je w części obejmującej pkt 1 i pkt 3 orzeczenia. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie przepisów postępowania, to jest przepisów:
art. 337 § 1 w zw. z art. 332 § 1 pkt 2 w zw. z art. 6 k.p.k. w zw. z art. 95n pkt 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze w zw. z § 33 ust. 1 lit. b Regulaminu działania rzeczników dyscyplinarnych i zastępców rzeczników dyscyplinarnych oraz trybu i sposobu ich wyboru, przez zaniechanie zwrócenia wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego;
art. 92 w zw. z art. 410 w zw. z art. 424 § 1 pkt 1 i 2 k.p.k. w zw. z art. 95n pkt 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze, przez niewyjaśnienie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia znaczenia norm prawnych zastosowanych wobec obwinionego oraz mechanizmu subsumpcji tych przepisów do przyjętego stanu faktycznego, a także przez wskazanie w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, że cytat obwinionego w dniu 28 stycznia 2016 r. nie stanowił zniewagi ani zniesławienia, ale był obraźliwy, a postawiony obwinionemu w tym zakresie zarzut dotyczy nie zakresu, ale formy wypowiedzi;
art. 95l ust. 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze oraz art. 630 k.p.k. w zw. z art. 95n pkt 1 ustawy ? Prawo o adwokaturze, przez obciążenie obwinionego kosztami postępowania dyscyplinarnego w całości, pomimo uniewinnienia obwinionego od jednego z dwóch zarzucanych czynów, co miało istotny wpływ na treść orzeczenia.
Ponadto podniesiono obrazę prawa materialnego, to jest przepisów § 4 i § 27 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu w zw. z art. 80 ustawy ? Prawo o adwokaturze, przez jego nieprawidłową wykładnię, polegającą na przyjęciu, że posłużenie się cytatem obejmującym słowo niecenzuralne ze wskazaniem, że jest to cytat oraz podaniem autora, stanowi niezachowanie umiaru i uchybia godności zawodu.
W treści uzasadnienia odwołania zawarł wniosek o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi Dyscyplinarnemu Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu odwołania m.in. wskazano, że orzeczenie w zaskarżonym zakresie jest nieprawidłowe. W ocenie obrony jego ułomność wynika z naruszenia przepisów postępowania, polegającego na nierozważeniu ujawnionych w toku postępowania okoliczności znamionujących przedmiotowy przypadek zachowania obwinionego w dniu 28 stycznia 2016 r. Podnoszono również, że naruszenie przepisów zaistniało również na początkowym etapie postępowania jurysdykcyjnego, gdy zaniechano zwrócenia Rzecznikowi Dyscyplinarnemu wniosku o wszczęcie postępowania. Nieprawidłowość ta polega na tym, że we wniosku nie określono czasu, w którym miałoby dojść do zaistnienia zarzucanego obwinionemu zaniechania w zakresie czynu opisanego w pkt. 2 wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.
Wskazane wyżej naruszenie przepisów, zdaniem skarżącego miało wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia. Wpływ ten polega na tym, że nie doszłoby do wydania objętego niniejszym odwołaniem orzeczenia, czyli nie doszłoby również do uznania obwinionego za winnego zarzucanego mu czynu objętego punktem pierwszym wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.
Istotnym na gruncie niniejszej sprawy w ocenie obrońcy obwinionego, jest nieuwzględnienie kontekstu wypowiedzi obwinionego, bowiem przywoływana jest okoliczność, w której K.F. nie ograniczył się do przytoczenia jednego zdania Józefa Piłsudskiego. Obwiniony zacytował również zdanie z wypowiedzi Józefa Piłsudskiego o treści ?Jest u nas mimo wszystko dużo dobrej woli?. Uwzględnienie drugiego zdania cytowanego przez obwinionego, pochodzącego od tego samego autora, znacznie zmienia znaczenie pierwszego zdania, a co za tym idzie, ciężar gatunkowy pierwszego zdania, a konkretnie zawartego w nim słowa, które oceniane jest jako niecenzuralne. Zaznaczono, że w tym aspekcie wagi nabiera kontekst sytuacyjny, w którym obwiniony cytował obydwa zdania, to jest zawziętości części radnych w sprawach dotyczących treści uchwały budżetowej i poszczególnych dyspozycji środkami Gminy X. W konkluzji odwołania obrona wskazała, że zestawienie ze sobą tych okoliczności prowadzi do wniosku, że obwiniony nie sięgnął po cytat, aby obrazić radnych przez dosadne porównanie ich do prostytutek, ale aby wskazać na to, że uporczywe tamowanie podjęcia uchwały budżetowej dla osiągnięcia korzyści jest postępowaniem moralnie nagannym i postuluje przedłożenie dobrej woli ponad rzeczone korzyści.
W odwołaniu wskazano, że w zakresie orzeczenia o kosztach nie uwzględniono jednak tego, że przepis art. 95l ust. 1 i 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze stanowi, iż obwiniony ponosi zryczałtowane koszty postępowania w razie skazania, a w pozostałych przypadkach koszty ponosi izba adwokacka. Tymczasem w niniejszej sprawie orzeczeniem z dnia 6 maja 2019 r. uznano obwinionego za winnego jednego przewinienia dyscyplinarnego oraz uniewinniono obwinionego od drugiego zarzucanego czynu. Mając na uwadze przepis art. 95l ust. 2 ustawy ? Prawo o adwokaturze uniewinnienie jest ?pozostałym przypadkiem", o którym mowa w tym przepisie. Zatem w zakresie, w którym obwiniony został uniewinniony koszty postępowania winny obciążać Izbę Adwokacką.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
Odnosząc się co do zakresu zaskarżenia zapadłego w sprawie orzeczenia, uznać należy, że odwołanie zostało skierowane przeciwko orzeczeniu w części skazującej obwinionego za popełnienie przewinienia dyscyplinarnego opisanego w punkcie 1 wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego.
W pozostałym zaś zakresie, odnosząc się do sformułowanego zarzutu dotyczącego prawidłowości rozstrzygnięcia dotyczącego zarzutu opisanego w pkt. 2 wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, należy go ocenić z punktu widzenia tzw. gravamen (art. 425 § 3 k.p.k.) i istnienia rzeczywistego interesu prawnego po stronie obwinionego w zaskarżeniu orzeczenia uniewinniającego go od popełnienia czynu zarzucanego mu w tym punkcie. Instytucja tzw. gravamen pełni funkcję przesłanki zaskarżenia, tj. takiego warunku, który samodzielnie i niezależnie od innych jeszcze warunków powinien wystąpić aby doszło do skutecznego zaskarżenia rozstrzygnięcia. W okolicznościach przedmiotowej sprawy, w sytuacji gdy obwiniony został uniewinniony, skarżący nie wykazał, że zaskarżone orzeczenie narusza prawa obwinionego lub szkodzi jego interesom. W szczególności nie zostało wyjaśnione, aby wyrok uniewinniający szkodził interesom obwinionego oraz wykazane, że zapadłe rozstrzygnięcie niekorzystnie wpływa na interes skarżącego, który zasługuje na ochronne prawną.
Wyższy Sąd Dyscyplinarny w pełni podziela stanowisko Sądu Dyscyplinarnego I instancji zawarte w uzasadnieniu orzeczenia zarówno co do ustaleń stanu faktycznego, jak i oceny prawnej zachowania obwinionego opisanego w pkt. 1 zarzutu.
Bezspornym jest, że w trakcie sesji Rady Gminy X podczas dyskusji nad budżetem obwiniony, prezentując stanowisko wójta i działając z jego umocowania, użył słów jak w zarzucie, które z punktu widzenia przedmiotu debaty nad budżetem nie miały jakiegokolwiek merytorycznego znaczenia.
Zgodnie z § 13 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu adwokata przy wykonywaniu czynności zawodowych obowiązuje zachowanie zasady rzeczowości. Od adwokata należy wymagać zachowania taktu i umiaru w wystąpieniach jak również działania taktownego i pozbawionego uprzedzeń do strony reprezentującej inne stanowisko, a nadto winien unikać podejmowania działań zmierzających do zaostrzenia konfliktu. Adwokat K.F. w swoim wystąpieniu wykroczył poza granice rzeczowej potrzeby działania, którą wyznaczają konkretne okoliczności zdarzenia uzasadniające treść wywodów adwokata. Jak stwierdził Wyższy Sąd Dyscyplinarny w orzeczeniu z dnia 19 listopada 1983 r., WSD 15/83: adwokat w swej pracy zawodowej nie powinien posługiwać się argumentacją ad personam, lecz tylko argumentacją ad rem.
Należy podkreślić, że zgodnie z § 27 ust. 1 Zbioru Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, adwokata musi cechować umiar w sformułowaniach, doborze argumentów czy też cytatów, które nawet subiektywnie mogłyby być przez adresata wypowiedzi uznane za uwłaczające jego godności. Użycie w wystąpieniu publicznym, a więc adresowanym do osób biorących udział w sesji rady, w tym radnych, słów stanowiących cytowaną wypowiedz Józefa Piłsudskiego nie było w tych konkretnych okolicznościach usprawiedliwione potrzebą obrony prezentowanego przez adwokata stanowiska.
W ocenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego ten fragment wypowiedzi obwinionego podczas sesji rady, w którym został przytoczony cytat: ?Naród wspaniały, tylko ludzie [?]?, wydawał się realizować inny cel niż należyta obrona interesów mocodawcy i prezentowanie radnym argumentów istotnych dla potrzeby uchwalania budżetu. Wypowiedzi te nie wyczerpują konieczności szczególnej dbałości adwokata o słowo, jak również zachowania taktu i umiaru w wystąpieniach publicznych i są szkodliwe z punktu widzenia budowania wizerunku adwokata jako osoby cechującej się wysoką kulturą osobistą.
Odwołać się tu należy do orzeczenia Wyższej Komisji Dyscyplinarnej z 21 listopada 1936 r., WKD 127/36 gdzie stwierdzono: ?jednym z zasadniczych obowiązków adwokata jest umiejętność pogodzenia najsumienniejszej obrony z nienaganną formą?. Adwokat broniąc określonej tezy, w szczególności podczas wystąpień publicznych winien to czynić w sposób taktowny i nienaruszający czci innych osób. Niezależnie od stanu emocji i przekonania o własnych racjach, adwokat jest zobowiązany we wszystkich swoich wystąpieniach zachować oględność, takt i umiar.
Przynależność do zawodu zaufania publicznego nakłada na adwokata obowiązki i ograniczenia idące znacznie dalej niż w wypadku grup społecznych czy zawodowych niemających takiego charakteru. O ile w wypadku osób niewykonujących zawodu zaufania publicznego, zachowania nieetyczne, niegodne i naganne, o ile nie stanowią naruszenia prawa, nie podlegają sankcjonowaniu innemu niż środowiskowe lub rodzinne, o tyle zachowania w takim wypadku osób wykonujących zawód zaufania publicznego mogą podlegać ocenie i sankcjonowaniu w ramach przewidzianej ustawowo odpowiedzialności dyscyplinarnej. Nie sprzeciwia się to konstytucyjnym zasadom demokratycznego państwa prawnego i legalizmu (por. orzeczenie Wyższego Sądu Dyscyplinarnego z dnia 5 kwietnia 1990 r., WSD 4/90).
Wyższy Sąd Dyscyplinarny nie dopatrzył się wadliwości uzasadnienia, jest ono poprawne i szczegółowe, klarowne i jednoznacznie rozstrzyga kwestie natury prawnej, jego treść odpowiada ustawowej normie art. 424 k.p.k. Uzasadnienie jest czynnością, dokumentem wtórnym wobec orzeczenia i jako takie nie jest rozstrzygnięciem sprawy, nie stanowi o jego podstawie. Rozstrzygającym jest orzeczenie, poprawność którego nie została skutecznie zakwestionowana.
Odwołanie uznać należy jako niezasadne również w części dotyczącej rozstrzygnięcia o kosztach postępowania, albowiem mają one charakter ryczałtowy i są związane z wydaniem wyroku skazującego, a w niniejszej sprawie brak jest uzasadnionego wypadku, aby na zasadach słuszności zwolnić obwinionego od obowiązku ponoszenia zryczałtowanych kosztów postępowania chociażby w części.
Również wymierzona obwinionemu kara upomnienia w świetle okoliczności wyżej przytoczonych nie razi swoją surowością i jest adekwatna do stopnia zawinienia.
W tym stanie rzeczy Wyższy Sąd Dyscyplinarny utrzymał w mocy orzeczenie Sądu Dyscyplinarnego Pomorskiej Izby Adwokackiej w Gdańsku, orzekając o kosztach postępowania dyscyplinarnego w II instancji zgodnie z przepisami wskazanymi w petitum orzeczenia.